Болоттарҙы ярып оса бөркөт,
Ҡанатына елдәр тотонған.
Үткер күҙе күҙләй тирә-яҡты,
Урап үтә тәрән упҡындан.

Тау күкрәген ярып сыҡҡан шишмә,
Иркәләптер йыуа ҡаяһын.
Мамыҡ ҡаурыйҙарҙан тау бөркөтө
Ҡаяларға ҡора ояһын.

Болоттарҙы ярып оса бөркөт,
Ел-дауылдар ҡала бер өнһөҙ.
Бөркөттәр бит тауһыҙ була алмаҫ,
Бейек тауҙар булмаҫ бөркөтһөҙ.

Түбәһендә ята төпһөҙ күлдәр,
Иңдәрендә үҫә киң урман.
Быуаттарҙан килә моң-зарҙары
Ҡурайҙарға төшөп һарылған.

Бөгөн бөйөк көн – тыуған илебеҙ, беҙҙең өҫтөбөҙҙәге аяҙ күк һәм яҡты киләсәк өсөн йәнен биргән геройҙарҙы иҫкә алыу көнө. Минең ҡартатайым, ҡаһарман һалдат Зәйнәғәбдин Ҡотдосәләм улы Хужабиргәнов һуғыштың тәүге көндәренән аҙағынаса ҡатнашҡан. 2-се Белоруссия фронты ғәскәрҙәре алып барған ҡаты һуғыштарҙа аяуһыҙ һуғышҡан. Белоруссияға еткәс, ҡаты яраланған һәм пленға төшкән. Ҡартатай һуғыштың михнәттәрен, ҡурҡыныстарын концлагерҙа ла күргән, әммә унан да ҡотолған, фашист тырнағынан ысҡынып һуғышыуын дауам иткән. Батыр һалдат күкрәге тулы орден-миҙалдар менән 1946 йылда ғына тыуған яғына әйләнеп ҡайтҡан! Ауылдың иң һылыу ҡыҙы Рауза Ибраһим ҡыҙына өйләнеп, ете малайға һәм өс ҡыҙға ғүмер биргәндәр. Тик һуғыш яраларынан мандымай, ҡартатай иртә донъя ҡуйған. Рауза Ибраһим ҡыҙы үҙе ун баланы аяҡҡа баҫтырған, ҡулынан һәр эш килер, егәрле, моңло, сәсән телле, йор һүҙле булған, уға “Әсәлек даны” ордены тапшырылған. Ҡартәсәй бәхетле ҡартлыҡта 1994 йылда баҡыйлыҡҡа күскән. Гәзит уҡыусылар иғтибарына уның шиғырҙарының береһен тәҡдим итәм.

Әбйәлил районының Ҡырҙас ауылы мәҙәниәт йортонда дүртенсе тапҡыр мөнәжәт башҡарыусыларҙың район конкурсы үтте. Сараға был йәһәттән оҫталығы менән билдәле ағинәйҙәр, киң мәғлүмәт саралары вәкилдәре саҡырылғайны.

Йәштәрҙе үҫтереү маҡсатында республикала “Башҡортостан Әҙәбиәт мәктәбе” тигән проект старт алды

“Яҙыусы, хатта ниндәй генә уҡыу йортон тамамламаһын, даими уҡымай, үҙенә талапсан булмай, үҙ өҫтөндә эшләмәй, иң мөһиме, өҙлөкһөҙ халыҡ йөрәгенә мөрәжәғәт итмәй икән, ул барыбер заман менән тиң баҫа алмай. Заман талабына торош итерлек әҫәр ижад итә алмай”, – тип яҙған Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Зәйнәб Биишева. Ысынында яҙыусыға уҡытмайҙар, ул күңелдән килә. Ҡулыңа ҡәләм алғанһың икән, тимәк, һинең йәмәғәтселеккә әйтер һүҙең, еткерер фекерең бар.
Башҡортостандың атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре, филология фәндәре кандидаты, яҙыусы, Башҡортостан Яҙыусылар союзы идараһы рәйесе Зәки ӘЛИБАЕВ менән әңгәмәбеҙҙә һүҙ ошо хаҡта.

Ата-әсәләрҙең һорауы буйынса Шишмә районындағы “Алкин” шифаханаһы ауылының “Тирмәкәй” балалар баҡсаһында “Ҡурай” башҡорт төркөмө эшләй башланы. Уны асыуға балалар ҙа, ата-әсәләр һәм тәрбиәселәр ҙә етди әҙерләнгән. Төркөмдә башҡорт милли мөйөшө – тирмәнең бер күренеше һынландырылған. Диуарҙарҙың биҙәлеше лә, шәжәрәләр эленеп тороуы ла башҡорт мөхитен йәнләндереүгә ярҙам итә.

Уны мин диңгеҙ төбөндәге ынйыға тиңләр инем: һәләте әле тейешенсә баһаланмағандыр ҙа, бәлки, әммә әсир итә: шундай көслө тауышты тыңлап, хатта үҙеңдең дә тының иркенәйеп китәме ни, ул һине әллә ҡайҙа, күктәрҙе иңләргә әйҙәгәндәй... Һүҙем – Әбйәлил һылыуы Зөлфиә Хафизова хаҡында. Хәйер, үҙе менән таныштырғанда ул “тамырҙарым менән Бөрйән ҡыҙы, атай-әсәйем шул райондан” тип билдәләне. Былай булғас, саҡ ун туғыҙы тулған йәш кенә ҡыҙҙың күңеленә ҡайҙан шул хәтлем моң һыя, тип аптырарға түгел, Бөрйәнде моңдар иле тип юҡҡа әйтмәйҙәр.

Был хаҡта Лев Гумилев та үҙенең төркиҙәрҙе өйрәнгән ғилми эштәрендә яҙа. “Пассионар күтәрелеш” майҙаны хаҡында һүҙ алып барыла унда, йәғни, әгәр XII-XIII быуаттарҙа монголдар пассионар милләт булһа, киләсәктә ул вазифа Уралда йәшәгән халыҡ иңенә төшә тип әйтелә. Әгәр үҙ заманында был урын Литва булһа, хәҙер тап Башҡортостан оло үҙгәреш кисерә, был ергә, халыҡҡа мәғәнәүи көс килеүе тураһында әйтелә. Ғалимә Е. Марченко ла: “Башҡорт теле тәбиғәттең тамаҡ телдәрен һаҡларға ярҙам итә һәм кешенең тәбиғәт менән бәйләнешен көйләй, һис кенә лә боҙмай”, – тип яҙа. Ҡытай, Тибет сығанаҡтары ла Башҡортостандың үҙенсәлекле ер булыуын таный.
Әңгәмә урыҫ телендә барҙы, шуға күрә уның фекерҙәрен, әйткәндәрен үҙем аңлаған, тойған кимәлдә уҡыусыға еткерәм. Быны шуның өсөн әйтәм: яҙыусы, сәйәхәтсе, Көнсығыш, Азия илдәре мәҙәниәтен тәрән өйрәнгән, ошо ерҙә кешелекте һаҡлаған, афәттәр килгән мәлдә ҡотҡарыр көс, ҡот ятыуын әйткән үҙенсәлекле шәхес Олег Чернэның фекер эсендәге фекерен, һүҙе эсендәге ҡомарын, серен һәр кем үҙенсә сисер, аңлар.

Беҙҙең йәмәғәтселек арҙаҡлы милләттәштәрен, күренекле ғалимдарын, дәүләт эшмәкәрҙәрен, яҙыусыларын, ғөмүмән, республикабыҙ яҙмышына үҙенең ғәмәли хеҙмәте менән ҙур өлөш индергән, тимәк, Башҡортостандың тоғро вәкилдәре булып тарихта яҡты эҙ ҡалдырған шәхестәрен иҫкә алыу, уларҙың хеҙмәте бөгөн дә халҡыбыҙ тормошонда мөһим урын тотоуын, ошоноң тәрбиәүи тәҡдиренең мәғәнәһен әленән-әле конференцияларҙа, халыҡ йыйындарында хәтергә төшөрөү кеүек фәһемле эш алып бара.

Яҙыусы Гүзәл Яхинаның “Зөләйха күҙҙәрен аса” романы буйынса М. Ғафури исемендәге Башҡорт дәүләт драма театрында ҡуйылған шул уҡ исемле спектакль (режиссеры Айрат Абушахманов) бына инде нисәнсе ай ҙур аншлаг менән бара. Тамаша залы һәр ваҡыт шығырым тулы, хатта өҫтәп ултырғыстар ҙа ҡуйылып сыҡҡан: Өфөлә йәшәгәндәр һәм баш ҡала ҡунаҡтары ҡыҫҡа ваҡыт эсендә киң танылыу яулап өлгөргән спектаклгә ихлас йөрөй.

Ҡыҙҙар, белегеҙ, әкиәттә ябағанан толпар яралһа ла, тормошта ябалаҡтан шоңҡар яралмаҫ...