ӘСИРЛЕК

Фашистарҙың Дахау концлагеры…
Ун туғыҙын тултырған атай.
Бәхет көткән хыял донъяһынан
Үлем һуҡмағына ул атлай.

“Балаларҙы милли традицияларҙа тәрбиәләү – киләсәктең нигеҙе” тигән темаға арналды балалар баҡсаларының милли башҡорт төркөмдәрендә эшләгән тәрбиәселәрҙең һәм милли балалар баҡсалары етәкселәренең ҡала кәңәшмәһе.

Бер мәл атаһы улын саҡырып ала ла:
— Ошо бүлмәләге ҡара төҫтәге әйберҙәрҙе хәтереңдә ҡалдыр, — ти. Малай эште “һә” тигәнсә үтәй. Шунан икеһе лә бүлмәнән сыҡҡас, атаһы һанап бирергә ҡуша. Улы иһә хәтеренең шәплеген күрһәтә, бөтә ҡара әйберҙәрҙе лә теүәл атап сыға.

Башҡорт шиғриәтендә Сафуан Әлибаев лирик, йырсы һәм балалар шағиры булараҡ эҙ ҡалдырҙы. ХХ быуаттың 60-сы йылдарында Рәми Ғарипов мәктәбен үтеп, тәүге әҫәрҙәрен уҡыусы хөкөмөнә сығара. Әҙип, дүрт тиҫтә йыл ижад итеп, һүҙ сәнғәтендә үҙенә генә хас моңон ҡалдырып китте.

Мөхәмәтша Буранғолов исемендәге китапханала башҡорт әҙәбиәтен пропагандалау буйынса методист булып эшләгәс, күп кенә ҡәләм тибрәтеүселәрҙең исем-шәрифе миңә яҡшы таныш. Зөфәр ағай Толомғужиндың исеме лә иғтибарымдан ситтә ҡалманы.

— Өләсәй, өләсәй! Ҡыҙҙар мине “Сараҡай-ҡараҡай” тип үсекләй...
Гөлсара, сорлап илап, аласыҡта мәж килгән Дилә апайҙың итәгенә ҡапланды.
— Эй, балам, шуға илайҙар тиме инде, һин уларға былай тиң: “Аҡтыр-суҡтыр, кеше араһында юҡтыр; ҡаралыр-ҡоралыр, кеше араһында торалыр”.
— Шунан улар үсекләмәҫтәрме?

Ошо һорау һуңғы көндәрҙә күңелемде ныҡлап өйкәй башланы. Һүҙ кем тураһында бара, тиһегеҙме? Минең генә түгел, бик күптәрҙең йөрәк түрендә йәшәгән Рәсәй федерализмының “атаһы”, халҡыбыҙҙың бөйөк шәхесе Әхмәтзәки Вәлиди тураһында уртаҡлашыр уй-фекерем.

Ерен-һыуын данламаған ир-уҙаман буламы икән? Юҡтыр. Бигерәк тә башҡорт үҙ еренә йәбешеп ятыусан. Ул ошо ерлектә тыуған, аяҡҡа баҫҡан, ошонда ата-бабаларының нигеҙен һыуытмай, ереккән имәндәй ныҡлы аяғында тора, аҫаба башҡорт булып тоҡомон, зат-ырыуының ҡотон, ырыҫын арттыра. Уның затының булмышы, ҡеүәте, ҡөҙрәте, йәшәү мәғәнәһе – тамырҙарынан һут алып йәшәү, ер-һыуын данлау.

Бала саҡ, йәшлек хыялдарына тоғро ҡалып, тормош ауырлыҡтарына бирешмәйенсә, гел алға, юғарыға ынтылған һәм теләгенә өлгәшә алған кешеләр һәр саҡ хөрмәт, һоҡланыу тойғоһо уята. Сабый ғына сағында атайһыҙ ҡалып, етешмәгән тормошта күпме ҡайғы-хәсрәт кисереп үҫкән, Башҡортостанда ғына түгел, Мәскәү һәм Рәсәйҙең башҡа төбәктәрендә фән үрҙәрен яулауға өлгәшкән, республикабыҙҙан ситтә йәшәһә лә, күңелендә һәр саҡ илһөйәрлек, халыҡсанлыҡ рухын йөрөткән, көслө ихтыярлы, күҙҙәренән һәр саҡ нурҙар ағылып торған Земфира Ғизетдин ҡыҙы СӘХИПОВА – ошондай шәхестәребеҙҙең береһе.

Шағирыңды ниндәй һынауҙар алдына ҡуймайһың да ҡайһы тарафтарға илтеп ташламайһың, эй, яҙмыш! Сыҙамлыҡҡа, сабырлыҡҡа һынайһыңмы һин шулай ижадсының нескә, һәр иҫкән елгә лә, йөҙгә әсе, өшәнгес һалҡынлығы менән бәргән ырашҡыға ла тетрәнергә торған күңелен? Әллә тормош аяуһыҙлығына күҙҙәрен асырға теләп, уттан – һыуға, һыуҙан утҡа атаһыңмы, Яҙмыш, Шағирыңды? Ә ул һаман донъяға самими сабый ҡарашы менән баға, һинең төпһөҙ сөңгөлдәреңә, әҙәм балаларына битараф, һалҡын күктәреңә ҡарап һоҡлана, хайран ҡала, тирә-йүнгә йөрәк түренән урғылған хис-моңон һибә.