Айҙар-йылдарын һанап алға һуҙылған ғүмер юлының һәр бер көнө кемдәр менән генә осраштырмай һәм аралаштырмай. Итәғәтле генә итеп иҫәнлек-һаулыҡ һорашыу, танышыуҙар, аралашыуҙар... Хәйер, беҙ йәшәгән был донъя һәм уның барышы тап шул юлдағы ихлас һәм итәғәтле кешеләр булыуы менән яҡтыраҡ та, яҡыныраҡ та була ала. Ниндәй генә оло юлдан барыуына йәки вазифа башҡарыуҙарына ҡарамаҫтан, бер һүҙ менән ысын мәғәнәһендә кешелекле кеше тибеҙ ундайҙар хаҡында. Хоҙай тарафынан бирелгән ҡөҙрәт йә һәләтме был, бәләкәйҙән атай-әсәй иғтибары менән бирелгән тәүфиҡ йәки тәрбиәме, әллә тормош юлдарын артылғанда йылдар менән килгән аҡылмы? Белмәйем, әммә ундай кешеләрҙең беҙҙең арабыҙҙа һәм тап беҙҙең халҡыбыҙҙан булыуы нисектер күңелгә ҡыуаныс бирә, һоҡландыра, өлгө алырға һәм яҡшы эштәргә этәрә. Был тормоштағы кешеләрҙең үҙҙәренә ҡуйған маҡсаты, башҡарған яҡшы ғәмәлдәре һәм емешле эштәре хаҡында уйландыра... Олоһона ла, кесеһенә лә өлгө булырҙай шундай кешеләрҙең арабыҙҙа күберәк булыуы тағы бер ҡыуаныс.
Ана шундай кешеләр менән Өфө ҡалаһының М. Исҡужин исемендәге 136-сы башҡорт лицейында осрашырға насип булды. Ипле һүҙле әңгәмәсемдең лицейға етәкселек итеүе һәм бына инде 30 йыл бар булмышын үҙ эшенә бағышлаған ысын уҡытыусы булыуы һоҡландырҙы. Баш ҡаланың алдынғы уҡыу йорттарының береһе булып танылған 136-сы лицейҙың директоры Шәмсулла Хәбибрахманов менән йәм һәм ҡот бөркөлгән лицей буйлап мауыҡтырғыс һәм фәһемле сәйәхәт ваҡытында танышып-аралашып киттек.

Берләшкән Милләттәр Ойошмаһының Генераль Ассамблеяһы ҡарарына ярашлы, башҡорт википедиясылары үҙҙәренең сираттағы ҡорон үткәрҙе. Улар башҡарылған эшкә йомғаҡ яһаны, көнүҙәк бурыстарҙы ентекле тикшереп, туған телебеҙҙәге виртуаль энциклопедияны артабан үҫтереү буйынса маҡсатлы йүнәлештәр билдәләне һәм, әлбиттә, үҙҙәре араһындағы әүҙемдәрҙе ҙурланы.

Алтмыш йәшен үткән шағир бәләкәй саҡтағы ҡушаматын хәтерләп “Шаҙра пәрей” тигән шиғыр яҙған икән, уға, бәлки, шаҙра тип өндәшергә ярай торғандыр. Шиғырымды баҫтырыр алдынан рөхсәт һорағанымда мин уны Назар ағайға уҡып ишеттерҙем. “Һуңғы шаҙра шағир... Күптәрҙе бит заманалар артыҡ шымартты”, “Донъя тулған шыма шиғыр менән” — ижади мөхитебеҙ ысынлап та шулай ине. Әлеге донъябыҙ ҙа шыма шиғыр менән тулған.

Ғүмер тигәнең бер ҙә генә туҡтап тормай. Саба ла саба. Үткән йылға йомғаҡтар яһап, шатлыҡлы ваҡиғаларын барлап торғанда, ҡайғылы саҡтары күңелде болоҡһотоп, бәғерҙе телеп үтә. Арабыҙҙан киткән яҡындарым, таныштарым, дуҫта­рым бихисап булып киткән икән.

Тарихи яҡтан ҡарағанда, ифрат әһәмиәтле һәм бик үҙенсәлекле 2017 йылды үткәрҙек. Бөрөлә йәшәгән һәм мәктәптә эшләп хаҡлы ялға сыҡҡан, бар ғүмерен балаларға иң аныҡ фән – риазиатты (математика) уҡытыуға бағышлаған Рауза Әхмәт ҡыҙы Дикованың (Ишкилдинаның)
80 йәшлек юбилейын билдәләнек. Йыл хаҡында “тарихи” тип ишара яһауым шуға, сөнки 28-29 ноябрҙә оло тарихи ваҡиға булды – башҡорттарҙың ерле мөхтәриәте (автономияһы) иғлан ителеүгә
100 йыл тулды. Ғәмәлдә хәҙерге Башҡортостан Республикаһына – йөҙ йыл!

Кеше булыр кешенең кешелә булыр эше. Ата-бабаларыбыҙҙың был әйтеме башҡаларҙың тәжрибәһен үҙләштерергә, уларҙан үрнәк алырға өйрәтә. Егет кешегә етмеш төрлө һөнәр ҙә аҙ, булыр бала бишектән булғанды иҫтә тотоп, ата-әсәләр йәш быуынға үҙҙәре белгәнде өйрәтә. Атанан күргән уҡ юна, әсәнән күргән тун бесә. Уңышлы эшсе, хөрмәт эйәһе, ысын кеше булыу өсөн Салауат Юлаев, Мифтахетдин Аҡмулла, Ризаитдин Фәхретдинов, Әхмәтзәки Вәлиди, Рәми Ғарипов кеүек бөйөк шәхестәребеҙҙең ҡылғандары һәм әйткәндәренә эйәреп, юғары белемле, әхлаҡлы, әҙәпле, рухлы булырға ынтылырға тейеш.

Йылайыр районы Һабыр ауыл советы Ашҡаҙар ауылының барлыҡҡа килеүенә быйыл 90 йыл тула. Әлбиттә, 90 йыл әллә ни күп ваҡыт түгел. Сал быуаттар менән сағыштырып ҡарағанда, күҙ асып йомған ара ғына тиерлек. Ә шулай ҙа ошо дәүер эсендә ауыл тормошонда бик күп ваҡиғалар булып үткән.

Ауылға ҡайтҡан һайын:
– Өфө һынлы Өфөлә өй һалып сыҡтығыҙ, әллә беҙһеҙ генә туйланығыҙ инде, өнөгөҙ ҙә, тынығыҙ ҙа сыҡмайсы. Кеше шул инде ул, ҡалаға сығып китһә, ен алыштырған кеүек була. Беҙҙең һымаҡ мал тиҙәгенә ҡатып йөрөгәнен онота. Үҙем берәй барып сыҡмаһам, үҙегеҙ төбәп кенә саҡыр­маҫһығыҙ ул, – тип төрттөрөп-мөрттөрөргә яратҡан еңгәй тейешле кешенең теләге тормошҡа ашырға тора.

Нәҫер
Һине күрҙем кисә. Күкрәгеңде киреп, ҡулдарыңды иркен һелтәп, ышаныслы баҫып килә инең. Йөҙөң ҡояштай балҡыған, күңе­леңдәге нур тирә-яҡҡа һирпел­гәндәй, күҙҙәрең генә түгел, бөтә булмышың йылмайғандай.

Күңелкәйем алйыу-алйыу,
Әллә һин алйыттыңмы?
Ирендәреңдән үпкәндә
Ут, әллә бал йоттоммо?