Бөтә яңылыҡтар
Белем һәм тәрбиә
11 Февраль 2023, 18:00

Фәнгә ҡатын-ҡыҙҙар кәрәк!

Бөгөн Халыҡ-ара фәндәге ҡатын-ҡыҙҙар көнө билдәләнә

Фәнгә ҡатын-ҡыҙҙар кәрәк!
Фәнгә ҡатын-ҡыҙҙар кәрәк!

Бөгөн беҙ Халыҡ-ара фәндәге ҡатын-ҡыҙҙар көнөн билдәләйбеҙ.

Евразия ғилми-белем биреү үҙәге ҡатын-ҡыҙҙары менән ғорурлана! Уларҙың ҡайһы берҙәре – тәүгеләрҙән булып беҙҙең республикала фәнни асыш яһаған.

Беҙҙең ҡатын-ҡыҙҙар инновацион һәм новаторлыҡ тикшеренеүҙәренә әүҙем етәкселек итә. Улар йәшәү өсөн мөһим дарыуҙар яһай һәм тауыш кәртәләрен еңеп сыға, йыһанды тикшерә һәм ДНК структураһын аңлау өсөн нигеҙ һала.

Өфө фән һәм технологиялар университетында республикала тәүгеләрҙән булып фәнни асыш яһаған ҡатын-ҡыҙҙар күп. Мәҫәлән, тарих музейында Мәхмүҙә Хисай ҡыҙы Садиҡова тураһында бик күп документтар һаҡлана (1919-1985 йылдар). Ул – совет археологы, тарих фәндәр кандидаты (1965). Хәҙерге башҡорт археологияһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Тәүге башҡорт профессиональ ҡатын-ҡыҙ-археолог. Тиҫтәләгән фәнни хеҙмәт авторы. 1938-1942 йылдарҙа уҡый, ә 1947-1952 йылдарҙа Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтында эшләй.

Улар араһында танылған Вера Сергеевна Синенко ла бар: профессор, филология фәндәре докторы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре. Ул филология факультетында “Рус совет әҙәбиәте тарихы” кафедраһын (һуңыраҡ “ХХ быуат рус әҙәбиәте тарихы”) ойошторған һәм 1974-1992 йылдарҙа уны етәкләгән. Уның етәкселегендә 14 кеше диссертация яҡлаған, уларҙың 13-ө - кандидат, берәүһе - доктор. 145 фәнни хеҙмәт баҫтырып сығарған. Юғары профессиональ белгес булараҡ Вера Сергеевна 1980 йылда Американың Көнбайыш Вирджиния университетына саҡырыла.

Бөгөн беҙҙең республикала ғына түгел, Рәсәйҙә һәм сит илдәрҙә лә биология фәндәре докторы, профессор, Рәсәй мәғариф академияһы ағза-корреспонденты, БР Фәндәр академияһы академигы, Өфө фән һәм технологиялар университетының генетика һәм фундаменталь медицина кафедраһы мөдире, Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө федераль тикшеренеү үҙәгенең Биохимия һәм генетика институты директоры, Рәсәй Федерацияһының популяция һәм медицина генетикаһы өлкәһендәге әйҙәүсе белгесе Эльза Хөснөтдинованы яҡшы беләләр. Уның ғилми тикшеренеүҙәре Калифорниялағы (Ирвайн) Молекуляр медицина һәм генетика үҙәге, Эстония биоүҙәге (Тарту), Германиялағы М.Планк исемендәге Молекуляр биология институты (Геттинген), Франциялағы Молекуляр генетика институты (Лион) һәм Роттердамдағы (Нидерланд) университет хеҙмәттәшлегендә үтәлә.

Эльза Камил ҡыҙының ғилми тематиканы дауам итеүсе булып бөгөн популяция һәм медицина генетикаһы лабораторияһын етәкләүсе йәш ғалим Дарья Прокофьева тора. Дарья Симоновнаның проектына юғары уҡыу йортоноң 20-нән ашыу йәш хеҙмәткәре, фән кандидаттары, аспиранттар, ошо уҡыу йорто магистранттары һәм Рәсәй Фәндәр академияһының Өфө федераль тикшеренеү үҙәге аспиранттары инде.

Профессор, Тарих һәм дәүләт идара итеүе институтының ғилми эштәр буйынса директор урынбаҫары, дәүләт идара итеүе кафедраһы мөдире вазифаһын башҡарыусы Ирина Васильевна Фролова бер нисә йыл дауамында Идара итеү һәм дәүләт хеҙмәте проблемалары ғилми-тикшеренеү үҙәге етәксеһе, Башҡортостан Республикаһы Башлығы ҡарамағындағы Башҡортостан дәүләт хеҙмәте һәм идара итеү академияһында фәнни эштәр буйынса проректор була (2009-2017).

Ул – институтты, университетты ғына түгел, ә федераль, шулай уҡ халыҡ-ара кимәлдәрҙә республиканы сағылдырыуға йүнәлтелгән саралар (форумдар, конференциялар, түңәрәк өҫтәлдәр) әҙерләүҙә һәм үткәреүҙә уникаль кеше.

Ә профессор, Өфө университетының ғәмәли физика кафедраһы мөдире Лиана Ароновна Ковалева бер ҡасан да физик булырға хыялланмай, ләкин, атаһы ҡушыуы буйынса, БДУ-ның физика факультетына уҡырға инә. Әлеге ваҡытта үтәлгән Рәсәй ғилми фонды гранты иҫке, әммә хәл ителмәгән проблемаға – юғары тотороҡло һыу-нефть эмульсияларын бүлеүгә арналған. Тикшеренеүҙәр атом-көс микроскопияһын ҡулланып, экспериментаторҙар, теоретиктар һәм компьютерсылар ҡатнашлығында макро-, микро- һәм хатта нанокимәлдәрҙә алып барыла. Ғәмәли физика кафедраһы “РН-БашНИПИнефть” яуаплылығы сикләнгән йәмғиәтенең база кафедраһы булып тора, ул студенттарҙы буласаҡ һөнәргә маҡсатлы әҙерләргә һәм уларҙы уңышлы урынлаштырырға мөмкинлек бирә.

Доцент, Өфө фән һәм технологиялар университетының өлкән ғилми хеҙмәткәре Вета Әбүбәкирова медицина имплантаттары өсөн яңы япмалар булдырыуҙың аҡыллы технологияларын уйлап таба. 26 йәшендә кандидатлыҡ диссертацияһын яҡлай, ә уның ғилми эш һөҙөмтәләре ватанда вертолеттар етештереүсе алдынғы Күмертау авиация производство предприятиеһының етештереү ҡоролмаһында индерелә.

Бөгөн Октябрьский ҡалаһында Өфө дәүләт нефть техник университетының Нефть һәм газ институтында ғалим ҡатын-ҡыҙҙар эшләй: ике профессор, 24 доцент, шуларҙың береһе – Рәсәй Федерацияһының мәғариф өлкәһенең почетлы хеҙмәткәре, тағы берәүһе – Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған уҡытыусыһы.

Уларҙың береһе Любовь Сергеевна Кулешова – Октябрьский ҡалаһында Өфө дәүләт нефть техник университетының Нефть һәм газ институты директорының уҡыу эштәре буйынса урынбаҫары, техник фәндәр кандидаты, доцент. 2022 йылдың мартынан – Рәсәй Тәбиғи фәндәр академияһының ағза-корреспонденты. Уның ғилми һәм ижади активында 225 ғилми эш иҫәпләнә, шул иҫәптән Бөтә Рәсәй авиация комиссияһы исемлегендәге журналдарҙа өс монография, 15 уҡыу ҡулланмаһы, ике патент, 47 мәҡәлә; 49 - рефератив базаға ингән баҫмаларҙа; 107-һе - Scopus компанияһының рефератив базаһына ингән баҫмалар журналында.

Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы, доцент, техник фәндәр кандидаты Регина Хәзиева бер ҡасан да гендер тигеҙһеҙлеге менән осрашмауы тураһында һөйләне:

– Беҙҙең электр техникаһы кафедраһында хеҙмәткәр ҡатын-ҡыҙҙарҙың булыуы коллективты биҙәүе, формаль, отчет күҙлегенән генә түгел, йөкмәткеле йәһәттән дә ярҙам итеүе һәр саҡ һыҙыҡ өҫтөнә алынды. Мәҫәлән, дисциплина һайлағанда сикләүҙәр булыуын бер ҡасан да күрмәнеи. Бөтә эксперименттарҙы ла бергә үткәрәбеҙ. Яҙмаларҙа авторҙың сираты индерелгән өлөшө буйынса ғына билдәләнә. Мөһим ҡағиҙә – тәүҙә тикшеренеү етәксеһе, идея авторы, ә һуңғараҡ мәғлүмәттәр йыйыу һәм эште рәсмиләштереү өҫтөндә күп көс һалғандар күрһәтелә. Мин тәүҙә лә, аҙағында ла, уртаһында ла күрһәтелә алам, был минең эшкә индергән өлөшөмдән генә тора. Кафедраның утыҙ уҡытыусыһынан биш ҡатын-ҡыҙ. Һәм йышыраҡ уҡыу пландары йәки дисциплиналар буйынса ниндәйҙер фекер алышыуҙарҙа, квалификацияны күтәреү программаларында – тәүге рәттә ҡатын-ҡыҙҙар, – ти ул.

Фәндәге ҡатын-ҡыҙҙарҙы һанай китһәң, улар бик күп... Донъяға фән кәрәк, ә фәнгә ҡатын-ҡыҙҙар кәрәк, ғалим ҡатын-ҡыҙҙар донъяны үҙгәртә ала. Уларҙың инновацион асыштары тикшеренеүҙәрҙең сиктәрен киңәйтә һәм фәнни фекерләүҙең яңы йүнәлештәрен булдырыуға булышлыҡ итә.

Һөйөклө ҡатын-ҡыҙҙарыбыҙ – беҙҙең ғалимдарыбыҙ, һеҙҙең таланттарығыҙ, аҡылығыҙ, матурлығығыҙ, яуаплы булыуығыҙ һәм, әлбиттә, барыһына ла өлгәшергә - һөнәрегеҙҙә һоҡланғыс һөҙөмтәләргә өлгәшергә һәм ғаиләгеҙҙе һаҡлап ҡалырға һәләтле булыуығыҙ менән һоҡланыуығыҙҙы белдерәбеҙ.

Фото: nocrb.ru

 

 

 

 

Автор:Альфия Мингалиева
Читайте нас: