Ейәнсура районында республика саралары йыш ойошторола. Күптән түгел “А7 Агро РБ” хужалығында “Баҫыу көнө” семинары үткәрелде, ошо көндәрҙә иһә район үҙәге Иҫәнғол ауылында “Башпотребсоюз” йәмғиәтенең киңәйтелгән кәңәшмәһе уҙҙы. Һөйләшеү урыны итеп ни өсөн нәҡ был райондың һайланыуы осраҡлы түгел? Баҡтиһәң, сара бында юҡҡа үтмәй, сөнки төбәктә “Ейәнсура РайПО” йәмғиәте табышлы эшләй.
Район хакимиәте бинаһының фойеһында бай йөкмәткеле күргәҙмә ойошторолған. Унда аҙыҡ-түлектең ниндәйе генә юҡ: икмәк, бәлеш, балыҡ, ит-колбаса һәм башҡа ризыҡтар.
Артабан бөтәһе лә кәңәшмәләр залына, конференцияның пленар өлөшөнә, юлланды. Тәүҙә Ейәнсура районы тураһында бер нисә минутлыҡ видеофильм күрһәтелде. Белем усаҡтарының барыһы ла 1 сентябрҙә уҡыусы балаларҙы ҡабул иткән. Баҫыу уңғандары, иген культураларын ваҡытында һәм юғалтыуһыҙ йыйып алыу өсөн, ҡышҡылыҡҡа әҙерлек йәһәтенән ең һыҙғанған, айырыуса “А7 Агро” йәмғиәте һәм “Маяҡ” хужалығы маяҡ ролен үтәй. Шулай уҡ крәҫтиән (фермер) хужалыҡтары ла алдынғылыҡты бирмәй. Уңғандар йылытыу миҙгеленә етди әҙерләнгән. Бер һүҙ менән әйткәндә, райондың һәр йәһәттән дә үҫешеүенә шатланды залда ултырыусылар.
Ейәнсура районы хакимиәте башлығы Дәмин Юланов конференцияла ҡатнашыусыларҙы райондың социаль-иҡтисади хәле менән ҡыҫҡаса таныштырҙы.
– Ейәнсура – үҙенсәлекле райондарҙың береһе, уның яртыһы – Урал алдында, ә ҡалғаны Көньяҡ Урал өлөшөндә урынлашҡан, – тине Дәмин Марат улы. – Тағы ла бер айырманы телгә алмау мөмкин түгел – беҙҙә бер ниндәй ҙә комбинаттар урынлашмаған. Ә инде ауыл хужалығы тармағы, ысын мәғәнәһендә, локомотив. Район һыйыр малы буйынса республикала – өсөнсө урында, уларҙың һаны – 27 мең баш. Бынан тыш 59 мең баш кәзә-һарыҡ иҫәпләнә, был тәңгәлдә лә беҙ – беренсе.
Районда бөтәһе 25 мең кеше ғүмер итә, ә Иҫәнғол ауылында – 9 мең. 15 ауыл биләмәһе 78 ауылды берләштерә. Ауыл хужалығы ерҙәре – 44 мең гектар. Эшҡыуарҙар, крәҫтиән (фермер) хужалыҡтары, кооперативтар киләсәккә аныҡ маҡсаттар ҡуйған. Башҡортостандың сауҙа һәм хеҙмәттәр күрһәтеү министры, “Башпотребсоюз” йәмғиәте советы рәйесе Алексей Гусев әйтеүенсә, бындай сараларҙы даими үткәрергә кәрәк, ул фекер алышыу йәһәтенән ныҡ отошло. Сауҙа бөтәһе өсөн дә иң мөһим тармаҡтарҙан һанала. Маҡсат – тауар әйләнешен арттырыу.
“Башпотребсоюз” йәмғиәтенең идара рәйесе Венер Ильясов билдәләүенсә, һәр йәһәттән дә флагман һаналған Ейәнсура районындағы ҡулланыусылар кооперацияһының күрһәтерлек уңыштары етерлек. Сара үҙ-ара аралашыу, тәжрибә уртаҡлашыу тәңгәлендә бигерәк тә уңышлы.
“Ейәнсура РайПО” йәмғиәте рәйесе Илдар Дәминев эштәр тураһында һөйләне, киләсәккә маҡсаттары менән таныштырҙы.
– Бөгөн Ейәнсура районының ҡулланыусылар кооперацияһы биш ойошманы – “Ейәнсура РайПО”, “Һүрәм”, “Йәшмә”, “Раздолье” йәмғиәттәрен һәм “Ейәнсура” йәмәғәт туҡланыуы ҡулланыусылар кооперативын үҙенең ҡанаты аҫтына алған, – тип башланы һүҙен Илдар Рәүил улы. – Беҙ бәләкәй ауылда йәшәүселәргә көндәлек тормошта кәрәкле төрлө тауар ташыу, кешеләрҙән ауыл хужалығы тауарҙарын һатып алыу, өр-яңы эш урындары булдырыу кеүек социаль әһәмиәткә эйә бурыстарҙы тормошҡа ашырабыҙ.
Ысынлап та, урындағы ҡулланыусылар йәмғиәте республикабыҙҙа ҙур, шул уҡ ваҡытта табыш килтергән предприятиелар исемлегендә. Уның 34 сауҙа нөктәһе, алты йәмәғәт туҡланыу урыны, “Сәләм” икмәкханаһы, колбаса ризыҡтары етештереү һәм ыҫлау, балыҡ тоҙлау һәм ыҫлау, билмән эшләү, кондитер һәм кулинария цехтары һәм ҡабул итеү-етештереү пункты бар. Үҙҙәренең автопарктарын төҙөгәндәр, унда төрлө маркалы 15 машина иҫәпләнә.
Быйылғы һигеҙ айҙа хужалыҡ эшмәкәрлегенең дөйөм күләме 286,5 миллион һум тәшкил иткән. Был 2021 йылдың ошо осоро менән сағыштырғанда 36,4 миллион һумға күберәк. 2020–2022 йылдарҙа капиталь төҙөлөшкә, шулай уҡ ҡайһы бер ҡоролмаларҙы яңыртып ҡороуға һәм һатып алыуға 19,2 миллион һум аҡса тотонолған. Быйыл иһә ваҡлап һатыу буйынса тауар әйләнеше 200,7 миллион һумға еткән, үҫеш темпы – 93,1 процент. Ҡыҫҡаһы, был тәңгәлдә план 100 процентҡа үтәлгән.
Дәүләт контракттарына ярашлы, икмәкте һәм аҙыҡ-түлекте 38 мәктәпкә һәм мәктәпкәсә учреждениеларға ташыйҙар. Бөгөн йәмәғәт туҡланыуы учреждениеларының барыһы ла заман талаптарына тулыһынса яуап бирә, урындар һаны – 154. Был тармаҡта 33 кеше эшләй. 2022 йылдың һигеҙ айында йәмәғәт туҡланыуының тауар әйләнеше 18,1 миллион һумға еткән, был үткән йылға ҡарағанда 967 мең һумға күберәк.
Быйыл бөтәһе 2 963 тонна икмәк-ҡалас бешерелгән. Икмәкханалағы ете икмәк бешереүсе өсөн эш ике сменала ойошторолған. Оҫталар – туғыҙ төр, шулай уҡ мәктәптәр һәм балалар баҡсалары өсөн төрлө витаминдарға бай икмәк-ҡалас етештерә. Быйыл һигеҙ айҙа кондитер ризыҡтары етештереү күләме 18,9 тонна тәшкил иткән, тоҙланған һәм ыҫланған балыҡ – 3,2 тонна, ярымфабрикаттар – 9,9 тонна.
2018 йылда “Ейәнсура райПО”һында төҙөлгән “Раздолье” йәмғиәте 10 төр колбаса һәм купат етештерә, сало, балыҡ, түш ите, тауыҡ боттарын тоҙлай һәм ыҫлай. Һыйыр малы һәм сусҡа итенән фарш, шулай уҡ икеһен бергә ҡушып та эшләй. Ярымфабрикаттарҙы һәм шашлыҡты халыҡ сират тороп ала, итте турау менән дә шөғөлләнәләр.
“Ейәнсура РайПО”-һы етештереү эшмәкәрлеген киң йәйелдергән. Уларҙың 34 ҡабул итеү пункты бар. Был халыҡҡа яҡшы итеп аҡса эшләү мөмкинлеген бирә.
– Быйыл һигеҙ айҙа етештереүҙән килгән тауар әйләнеше 30,9 миллион һумға етте, – тине Илдар Дәминев. – 2021 йылда йәшелсә һаҡлағыс үҙгәртеп ҡоролдо, уға 25 тонна еләк-емеш һаҡлауға һалынды. Бөгөн райпола 165 хеҙмәткәр иҫәпләнә, шуның 38-е юғары һәм урта белемле, дөйөм эшселәрҙең 77 проценты – ҡатын-ҡыҙ. Ҡулланыусылар кооперацияһы алға ҡарап эш итә. Айырыуса сауҙа селтәрен үҫтереүҙә мөмкинлектәр ҙур. Тауар етештереү, дөйөм йәмәғәт туҡланыуын ойоштороу, халыҡтан ауыл хужалығы тауарын һатып алыу күләмен арттырыу һәм башҡа эштәр – шуға асыҡ миҫал. Теләк, ныҡышмалылыҡ, бурысыңа яуаплы ҡарау, башлаған эште аҙағына еткереү генә кәрәк.
Сараның рәсми өлөшөнән һуң Ейәнсура районының ҡулланыусылар кооперацияһы ҡарамағындағы объекттар буйлап экскурсия ойошторолдо. Тәүҙә ит һәм балыҡ етештереү цехында туҡталдылар. Бында эш барышы еңелләштерелгән. Ит һәм балыҡ етештереү цехы мөдире Ольга Шкитова итте лә, балыҡты ла кешеләрҙең теләп һатып алыуын билдәләне. Цехта тағы ла Гөлназ Ҡылысбаева менән Гөлфиә Бикбаева эшләй.
Артабан етештереү пунктына юлландылар. Ейәнсура ҡулланыусылар кооперацияһы халыҡтан һыйыр малының, кәзә-һарыҡтың тиреһен дә, мәтрүшкә, ҡомалаҡ кеүек дарыу үләндәрен йыйыуҙы ла киң йәйелдергән. Кешеләр үҙҙәре лә килтереп бирә, райпо хеҙмәткәрҙәре тауар йыйыуҙы ауылдарға сығып та ойоштора. Шулай уҡ “Сәләм”, “Универсам” магазиндарының, икмәкхананың эше менән дә танышты ҡунаҡтар.
Тәтешле районының Ҡулланыусылар йәмғиәте рәйесе Рәфил Ғәлләмов белдереүенсә, ейәнсураларҙан күп нәмәгә өйрәнергә мөмкин. Республикабыҙҙың төньяғынан көньяғына хәтлем 550 саҡрым, Тәтешленән Ейәнсура районына ла шул тиклем юл үтәһең, әммә араларҙың йыраҡлығы осрашып фекер алышыу өсөн һис кенә лә кәртә була алмай.
- Илдар АҠЪЮЛОВ