Көҙгө һауа торошо күптәргә насар тәьҫир итеүсән. Ошондай ваҡытта организм төрлө витаминдарға айырыуса мохтаж. Был йәһәттән Ҡөрьәндә иҫкә алынған барлыҡ емештәр әҙәм балаһының тән һәм йән сәләмәтлегенә ыңғай йоғонто яһай. Күптәре сирҙәрҙе иҫкәртә, дауалай. Өҫтәүенә Аллаһ Тәғәлә емештәрҙең төҫөн дә матур, әҙәм балаһының күңеленә ял бирерлек итеп яралтҡан.
Банан. Ожмахтың матурлығы һүрәтләнгән аяттарҙа шундай һүҙҙәр әйтелгән: “Банан пальмалары ботаҡтары рәткә теҙелгән һутлы емештәрҙән бөгөлә...” (“Әл-Вәкиә” сүрәһенән). Был туҡлыҡлы емештең 75 процентын һыу, ҡалған өлөшөн аҡһым, май, калий, углеводтар тәшкил итә. Банан – күп ауырыуҙан дауа, айырыуса тән температураһы күтәрелгәндә, ашҡаҙан эшмәкәрлеге боҙолғанда ярҙам итә. Шулай уҡ ҡан баҫымын төшөрөү, аллергиянан арыныу өсөн ҡулланыла. Емештә В6 витамины күп.
Йөҙөм. “...Һеҙҙең өсөн финик пальмалары һәм виноград үҫтерҙек, уларҙың һутлы емешен ҡыуанып ашарһығыҙ” (“Әл-Мөьминун” сүрәһенән). Йөҙөм витаминға, минераль матдәләргә бай. Уның 20 – 25 проценты глюкозанан тора, шунлыҡтан виноград ауыр физик һәм аҡыл көсөргәнеше кисергән кешеләр өсөн айырыуса файҙалы. Йөҙөмдә шулай уҡ тимер күп. Тикшереүҙәр күрһәтеүенсә, составындағы ҡайһы бер химик бәйләнештәр яман шеш барлыҡҡа килеү хәүефен кәметә.
Инжир. “Инжир һәм зәйтүн ағасы менән ант итәм” (“Әт-Тин” сүрәһенән). Был емеш физик һәм аҡыл эшенә күп көс һалған кешегә тиҙ арала яңы ҡеүәт өҫтәй. Шул уҡ ваҡытта инжир мускулдарға, нервы системаһына ыңғай йоғонто яһай. Ул минералдарға ифрат бай. Емеште даими ҡулланған кеше бер ваҡытта ла йөрәк-ҡан тамырҙары ауырыуына зарланмаҫ.
Инжир емешен табиптар сабыйҙарға шәкәргә алмаш сифатында бирергә, ҡартайыу йәки ауырыу сәбәпле хәлһеҙләнгән кешеләрҙең аҙығында ҡулланырға тәҡдим итә. Хикмәт эйәләренән Әфләтун уны ныҡ яратҡан, Сократ тәндәге зарарлы матдәләрҙе ситкә этәреп, файҙалыларын үҙенә тартып торған емеш тип белгән, табип Гален унан атлеттар өсөн туҡланыу диетаһы әҙерләгән.
Төрлө ауырыуҙарҙы, айырыуса ашҡаҙан шешен дауалағанда инжир йыш ҡулланылған. “Ул йәннәттәге емештәргә нығыраҡ оҡшап тора”, – тигән имам Риза.
Финик. “Ерҙә бер-береһенә тоташып ятҡан, бер үк һыу менән һуғарылған виноград яландары, баҫыуҙар, пальма урмандары бар. Улар араһынан бер емешкә айырым үҙенсәлек, тәм бирҙек” (“Әр-Раад” сүрәһенән). Был сүрәлә финик хаҡында әйтелгән. Уның яртыһын глюкоза тәшкил итә. Аллаһ емеше мейе эшмәкәрлеге өсөн айырыуса файҙалы, сөнки ул аҡһымға, А, В1, В2 витаминдарына бай. Ошо өҫтөнлөгө арҡаһында финик иммунитетты, һөйәкте, тештәрҙе, күҙ мускулдарын нығыта, организмдың күҙәнәктәрен яңырта.
Зәйтүн емеше һәм майы. Уларҙың шифаһы тураһында динебеҙҙә күп тапҡыр тәҡрарлана. Мөхәммәт ғәләйһис-сәләм дә улар менән туҡланған. “Ризығығыҙҙа зәйтүн майы ҡулланығыҙ, – тигән Пәйғәмбәребеҙ. – Тәнегеҙгә лә һөртөп тороғоҙ. Ағастың изгеһе бирә ул майҙы”.
- Дилбәр ИШМОРАТОВА.