“Һөй, мосолман, байрамыңды!”

Мәшһүр шағирыбыҙ Шәйехзада Бабич үҙенең бер шиғырында: “Һөй, мосолман, байрамыңды!” – тип өндәшкән. Өммәтебеҙҙә оло ғәйеттәр, динебеҙ тарафынан билдәләгән көндәр шулай ҙур әһәмиәткә эйә. Улар быйыл (Ай календары буйынса – 1443-1443 йылдар) ҡайһы көндәргә тура килә?

u Рәғәиб кисе. Быйыл 3-өнән 4 февралгә ҡарай кистә билдә­ләнә. Мәғлүм ки, ул пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһис-сәләмдең ата-әсәһе никахлашҡан көн. Рәғәиб кисендә Аллаһ Тәғәләнән гонаһтарҙы ғәфү итеүен һорап доға ҡылырға, теләктәр әйтергә кәрәк. Хаҡ мосолмандар уны нәфел намаҙҙары уҡып үткәрә.

u Миғраж кисе. Ул 28 февраль ҡояш байыу менән башлана. Ошо изге кистә Аллаһ Тәғәлә пәй­ғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһис-сәләмде үҙенә саҡырып, бик күп хикмәтте, йәннәт менән йәһән­нәмде күрһәткән. Мосолмандар өсөн ҡиәмәт көнөнә тиклем бүләк, динебеҙҙең ныҡлы терәге булған биш ваҡыт намаҙ ҙа Миғраж мәлендә фарыз ҡылынған.

Риүәйәттә бәйән ителеүенсә, төндә Пәйғәмбәребеҙгә Ябраил фәрештә килә һәм Ҡотдосҡа сәйә­хәт ҡылырға тәҡдим итә. Ҡаланың “Әл-Аҡса” мәсетендә Мөхәммәт ғәләйһис-сәләм Ибраһим, Муса, Ғайса пәйғәмбәрҙәр менән осраша, унан Ябраил фәрештә менән күккә күтәрелә.

Беренсе ҡатта уға Әҙәм күк ҡап­ҡаларын аса, икенселә – Яхъя һәм Ғайса, өсөнсөлә – Йософ, дүр­тенселә – Иҙрис, бишенселә – Һарун, алтынсыла – Муса, етенселә Ибраһим пәйғәмбәрҙәр осрай. Күктең бар ҡаттарын үтеп, Мөхәммәт ғәләйһис-сәләм Аллаһ Тәғәлә менән осраша, һөйләшә. Был юлда Пәйғәмбәребеҙгә, алда әйтелгәнсә, ожмахты, тамуҡты күр­һәтәләр, шулай уҡ Раббы­быҙ­ҙан, мосолмандар биш тапҡыр на­маҙ уҡырға тейеш, тигән әмер алына.

Мәккәгә кире ҡайтҡас, сәйәхәт­тең бик аҙ ваҡытта, бер генә мәл­дә үткәне асыҡлана. Пәйғәм­бәр­ҙең юлға сығыр алдынан ҡолатҡан һауытынан һыу ҙа ағып бөтмәгән була.

Миғражға тиклем мосолмандар көн дауамында, ҡояш байығанға тиклем, ураҙа тота. Изге кисте иһә доға ҡылып, Аллаһ Тәғәләнән гонаһтарын ғәфү итеүҙе һорап үткәрәләр, ғибәҙәттә булалар. Миғраж һүҙе “күккә күтәрелеү” тигәнде аңлата.

u Бәрәат кисе. Ул быйыл 17 мартта ҡояш байығас инә. Пәй­ғәмбәребеҙ үҙенең хәҙисендә был мәлде ғибәҙәт ҡылып үткәрергә, көндөҙ иһә ураҙа тоторға нәсихәт бирә. “Әлеге кистә, төндә Аллаһ Тәғәлә ҡояш сыҡҡансы кешелек донъяһына рәхмәтлелек менән ҡарар, “Тәүбә итеп, гонаһтарын ғә­фү итеүемде үтенгәндәрҙең яңылышлыҡтарын кисерәм. Ри­зыҡ һорағандарға теләгәнен би­рәм. Ҡайғы-хәсрәткә тарып, һау­лы­ғы юғалып яфа сиккәндәрҙең тәненә – шифа, йәненә тынғылыҡ юллайым. Әҙәм балалары, ниндәй генә теләктәре булһа ла, һораһын – барыһын да үтәйем”, – тиер. Аллаһ Тәғәләгә мөрәжәғәт итеү таңға тиклем барыр”, – тигән Пәйғәмбәребеҙ.

Шәғбан айының 14-енән 15-енә ҡарай был кистә әҙәм бала­ларының артабанғы яҙмышы, ашар ризығы, байлыҡ йә ярлылыҡ хәле, тормоштағы дәрәжәһе һ.б. билдәләнеп ҡуйыла, тиелә дини китаптарҙа. Был мосолман байра­мының ғәрәпсә атамаһы – “Ләй­ләтүл-бәрәат”. Беҙҙең телгә тәр­жемә иткәндә, аҡланыу, ҡотолоу тигән мәғәнәне бирә. Мәғлүм ки, халҡыбыҙҙа Ләйлә тигән исем бар. Ул төн тигәнде аңлата. Тимәк, тәүлектең ошо мәлендә тыуған ҡыҙға бирелә был исем.

Дини китаптарҙа әйтелгәнсә, кемдеңдер фани донъяла көнө бөтөүе лә ошо кистә билдәләнә. Шуға күрә был мәлдә Раббы­быҙҙан атай-әсәйебеҙгә, бала­ларыбыҙға, туғандарыбыҙға, яҡындарыбыҙға, үҙебеҙгә хәйерле ғүмер, бәхет һорап мөрәжәғәт итәбеҙ, һәммәбеҙҙең дә ике донъя рәхәтен күреүен үтенәбеҙ.

Бәрәат кисендә Аллаһ Тәғә­лә­нән мәрхүмдәрҙең дә гонаһ­тарын ярлыҡауын ялбарабыҙ, ихлас күңелдән күп итеп доғалар уҡый­быҙ. Шулай уҡ, дини китап­тарҙа әй­телгәнсә, был кистә, уны ҡар­шы­ларға әҙерләнгәндә лә изге ғәмәлдәр ҡылыу зарур. Мохтаж­дарға, сирлеләргә, ауыр хәлдә ҡал­ған кешеләргә хәйер-саҙаҡа биреү айырыуса сауаплы. Мосол­мандар элек-электән был кисте бергә үткәрергә тырыша, ҡунаҡҡа саҡы­рыша.

u Рамаҙан. Мосолман халҡы­ның иң бөйөк, ураҙа тотоп, һәр яҡлап ҙур һынау үтеп уҙғарған изге айы быйыл 2 апрелдә башлана. Уны диндарҙар еләкле аҡ­лан­ға тиңләй – фарыз ғәмәл­дәрҙе үтәгән кеше мул сауап алыр.

uҠәҙер кисе. Ул Рамаҙан айының һуңғы ун төнөнөң таҡ һанлыларының береһендә (21-се, 23-сө, 25-се, 27-се, 29-сы) инә. Уларҙың ҡайһыһындыр айырып әйтеү дөрөҫ түгел, сөнки Аллаһ Тәғәләнән был турала бер ниндәй ҙә күрһәтмә килмәгән. Бында, әлбиттә, ҙур хикмәт ята. Ни өсөн тигәндә, әгәр әҙәм балаһы Ҡәҙер төнөнөң ҡасан икәнен белһә, тап унда ғына ғибәҙәт ҡылып, башҡа­ларын иғтибарһыҙ ҡалдырыр, һөҙөмтәлә бихисап әжер-сауаптан мәхрүм ителер ине.

“Был кистә фәрештәләр ергә төшөп, фарыз ғәмәл-ғибәҙәттәрҙе үтәгән – намаҙҙа, зекерҙә булған, ата-әсәһенә ихтирам-хөрмәт күр­һәткән иманлыларға доға ҡыла. Изге мәлде ғибәҙәткә бағышлаған әҙәм балаларына әжер-сауап мул яҙыла. Фәрештәләр менән бергә ергә изгелек, бәрәкәт һәм мәр­хә­мәт төшә”, – тиелә динебеҙҙә. “Ҡөрь­ән Кәрим”дә был кис ха­ҡында айырым сүрә бар. Уның изге китапҡа индерелеү тарихын йәнә бер ҡат иҫкә алып үтәйек. Мөхәммәт ғәләйһис-сәләмдең янына һикһән йылдан ашыу хаҡ юлда йөрөгән аҡһаҡал килгәнен күргәс, сәхәбәләр уйға ҡала. “Әгәр ғүмеребеҙ уныҡы кеүек үк оҙон булмаһа, шундай дәрәжәгә өлгәшә алырбыҙмы һуң?” – тип һорай улар Пәйғәмбәребеҙҙән. Һөҙөм­тәлә яуап рәүешендә Ҡөрьәндә Ҡәҙер кисе тураһында айырым сүрә барлыҡҡа килә. Мәғәнәһе шулай: әгәр ошо төндә әҙәм балаһы фарыз ғәмәл-ғибәҙәт ҡылһа, иншаллаһ, Аллаһ Тәғәлә юлында һикһән йылдан ашыу хеҙмәт иткән кешенекенән дә ҙурыраҡ сауапҡа өлгәшәсәк.

u Ураҙа байрамы. Изге Рамаҙан айы тамамланыу уңайынан үткәрелгән оло ғәйет быйыл 2 майға тура килә.

u Ғәрәфә көнө. Зөлхизә айының 9-сы – иртәгәһенә Ҡорбан байрамы ҡаршыланасаҡ изге көн. Унда хаж ғәмәле үтәлә. Мосолмандар таҙарынып, пакланып, оло ғәйеткә әҙерләнә. Был көн быйыл 8 июлгә тура килә.

uҠорбан ғәйете. Мосолман­дар­ҙың иң бөйөк байрамы быйыл 9 июлдә башлана. Ул, иншаллаһ, өс көн дауам итәсәк.

u Ғәшүрә көнө. Ул быйыл 8 августа билдәләнә. Мөхәррәм айының был унынсы көнөндә ураҙа тотһаң, бер йыллыҡ гонаһтарың юйылыр, тиелә дини китаптарҙа. Ошо көндән алда һәм унан һуң да ураҙа тоторға кәңәш ителә.

Дини байрамдарыбыҙ өммәте­беҙҙең үҫешенә ҡеүәт бирә, бер-беребеҙгә тағы ла нығыраҡ яҡынайта, Исламдың ниғмәт­тәренә тәрәнерәк төшөндөрә, әхлаҡ, тәртип, хаҡ юлдан барыу мөһимлегенә тағы ла бер мәртәбә инандыра, тормошобоҙҙа ырыҫ-бәрәкәтте арттыра, күңелдәргә иман өҫтәй. Ошондай изге көндәребеҙ булып торһон, уларҙы һәр саҡ лайыҡлы ҡаршыларға һәм үткәрергә яҙһын!

Дилбәр ИШМОРАТОВА