Ғүмер өсөн көрәш ҡырҡыулашмаһын ине

Күпселек халыҡты бөгөн киң ҡулланыу тауарҙарына, аҙыҡ-түлеккә, төрлө хеҙмәттәргә хаҡтарҙың артыуы борсой. Ә табип-онкологтарҙы һәм пациенттарҙы бынан да етдиерәк мәсьәлә борсой, валюталар курсының үҙгәреүе һәм санкциялар баҫымы аҫтында дауалау стандарттарын һаҡлап ҡалып булырмы? Яман шештән яфаланғандарға бөгөн тейешле препараттар етерлекме, киләсәктә дарыуҙар менән ни булыр?

Ҡиммәтле ваҡыт юғалтылған

Коронавирус тирәләй барған ығы-зығы медицинаның башҡа тармаҡтарына иғтибарҙы кәметте, шул иҫәптән үлем күрһәткестәре буйынса лидерлыҡты тотҡан онкология тармағына ла. БР Һаулыҡ һаҡлау министрлығы мәғлүмәттәре буйынса, 2021 йылда онкология сир­ҙәре күрһәткесе 100 мең кешегә 293-кә тиклем күтәрелде (2020 йылда – 273). Ведомство етәкселәре иҫәпләүенсә, быға диспан­серлаш­тырыуҙы туҡтатыу һәм һаулыҡ һаҡлауҙың тәүге звеноһында эшлә­гән табиптарҙың сирҙе асыҡлауға иғтибарын кәметеүе сәбәпсе.

“Росздравнадзор” мәғлүмәт­тәренә ҡарағанда, диспансер­лаш­тырыуҙы туҡтатыу арҡаһында 734 пациенттың шештәрҙе иртә стадияла диагностикалау өсөн ҡим­мәтле ваҡыты юғалтылған. Һаулыҡ һаҡлау министры урынбаҫары Елена Ғәлимуллина әйтеүенсә, 2020 йылда был сирҙән үлем күрһәткесе бер аҙ кәмегән. Ғүмерҙең биш йылға оҙайтылыу күрһәткесе – 58 процент, сирҙе беренсе-икенсе стадияла асыҡлау күрһәткесе 54,4 процент тәшкил иткән.

Икенсе яҡтан, пандемия дистан­циялы технологиялар үҫешен тиҙ­ләтте, 2020 йылда Республика онкология диспансеры 29 меңгә яҡын телеконсультация үткәрһә, 2021 йылда – 51 меңдән ашыу. Өҫтәүенә онкология диспансерының филиалдары барлыҡҡа килде. 2019 йылдан алып 13 амбулатор онкология ярҙа­мы үҙәге ишектәрен асты. Март айында шешкә ҡаршы ун дарыу терапияһы бүлексәһе лицензия алды.

Был ҡыуаныслы хәбәрҙәргә пациенттар рәхмәт әйтә. “Мәсәғүттә филиал асып, бик дөрөҫ эшлә­не­ләр, әйләнгән һайын Өфөгә йөрөү ауыр, матди яҡтан да”, – тип яҙа Ро­берт исемле ир. “Хәҙер дауалау­ҙы, һауыҡтырыуҙы ойоштороу мәсьәләләре урында хәл ителә, быныһы яҡшы”, – тип хәбәр итә Салауат ҡалаһынан Надежда ханым. “Бөрө ҡалаһында химия терапияһы асылыуына шатмын, диспансер етәкселегенә рәхмәт”, – тип белдерә Наталья.

– Пациенттар, стандарттарға ярашлы, амбулатор һәм стационар химия терапияһын ала. Хеҙмәткә яраҡһыҙлыҡ ҡағыҙҙары урында рәсмиләштерелә, – тип аңлатты БР Һаулыҡ һаҡлау министрлы­ғының штаттан тыш баш онкологы Рөстәм Әйүпов. – 2019 йылда амбулатор онкология ярҙамы үҙәк­тәрендә – 527, 2020 йылда – 11 605, 2021 йылда 24 913 химия терапияһы үткәрелде.

Аналогтарға ышаныс бармы?

Валюталар курсының күтәре­леүе һәм санкциялар баҫымы фармацевтика баҙарындағы хәлде ҡатмарлаштырҙы. Эксперттар күҙ­аллауынса, сит ил препараттарына хаҡтар артыуы иң насары түгел әле, бына уларҙың Рәсәй баҙа­рынан юҡҡа сығыуы хәүефле. Һаулыҡ һаҡлау министрлығында билдәләүҙәренсә, был мөһим процесс контролгә алынған, әлегә дарыуҙарға ҡытлыҡ юҡ, һуңғы ике-өс йылда сит ил дарыуҙары урынын үҙебеҙҙә етештергәндәре яулай, медицина ойошмаларын йыһаз­ландырыу дауам итә. Шуның менән бергә ҡайһы бер комплектлау әйберҙәре етешмәү мәсьәләһе килеп тыуһа, һатып алыуҙарҙы “ҡулайлаштырырға” тура киләсәген дә йәшермәй етәкселәр.

Мәғлүмәттәр буйынса, Башҡорт­ос­танда онкология диагнозы менән 1581 федераль һәм 33 меңдән ашыу төбәк льготаһына эйә булған ауырыу йәшәй. Бөгөн ташламалы дарыуҙар менән тәьмин итеүгә срогы сыҡҡан рецепттарҙың юҡлығын белдерә етәкселәр. Шулай ҙа күп пациенттар сит ил препараттарын арзаныраҡ, уларҙың фекере буйынса, аҙ тәьҫирлерәк аналогтарға алмаштырыуға риза түгел. “Рос­здрав­надзор”ҙың дарыуҙар әйлә­нешен контролдә тотоу бүлеге начальнигы Рөстәм Мөхәмәтйәнов әйтеүенсә, сит ил фармацевтика компаниялары Рәсәйгә йәшәү өсөн мөһим булған дарыуҙар исем­легендәге препараттарҙы ебәреүен дауам итә. Дарыуҙарҙы халыҡ-ара патентланмаған атамаһы буйынса алалар, был уларҙы үҙебеҙҙәге аналогтар менән алмаштырырға мөмкинлек бирә. Санкциялар баҫымы йоғонтоһон кәметеү өсөн препараттарҙы өсөнсө илдәр аша алыу варианттары ла ҡарала.

Яуаплылыҡ ҙур

Сауҙа итеү өлкәһендәге хәл ҡатмарлы. “Росздравнадзор” мәғлү­мәттәре буйынса, йыл башынан федераль аҡсаның ни бары 16,3 проценты ғына үҙләштерелгән. “Беренсе кварталда был йәһәттән проблема булманы. 25 процентҡа бул­һа ла, һатып алыуҙарҙы ойош­торорға мөмкин булыр ине”, – тип билдәләне Рөстәм Мөхәмәтйәнов.

2021 йылда 12 медицина учреж­дениеһына дарыуҙарҙы тәғәйенләү ҡағиҙәһен боҙған өсөн иҫкәртеү яһал­ған. “Йәшәүгә тиң хоҡуҡ” автономиялы коммерцияға ҡарамаған ойошмаһы етәксеһе Александр Болонистов әйтеүенсә, йыш ҡына табиптар пациенттарҙан бушлай ре­цептҡа булған хоҡуғын йәшерә, шуға күрә кешеләр дарыуҙарҙы үҙ иҫәбенә алырға мәжбүр. Эксперттар әйтеүенсә, сәбәбе – дарыуҙар биреү срогын билдәләгән регла­мент­тың булмауы һәм уларҙы үтә­мәгән вазифалы етәкселәргә ҡара­та яуаплылыҡтың йомшаҡлығы.

Саралар ҡабул ителеүгә ҡарамаҫтан, тармаҡ кадрҙарға мохтажлыҡ кисерә. Һаулыҡ һаҡлау министрлығы мәғлүмәттәре буйынса, табип-онкологтарға ҡытлыҡ ҙур – 410 белгес кәрәк. Маҡсатлы йүнәлтмә менән уҡығандарҙың күбеһе райондарға ҡайтмай, мәҫәлән, 2021 йылда 14 йәш белгестең ни бары алтыһы ғына тыуған яғында эшкә урынлашҡан. Һаулыҡ һаҡлау министрлығы район онкологтарын өҫтәмә дәртләндереү аша мәсьәләне хәл итергә һәм маҡсатлы йүнәлтмә менән уҡыу шарттарын ҡәтғиләндерергә тәҡдим итә.

Адель Измайлов, Республика клиник онкология диспансерының баш табибы:

– Беҙ әлегә һиҙелерлек  санкциялар баҫымын  тойманыҡ: бер йылға  дарыуҙар һатып алынған, шешкә ҡаршы һәм таргет те­рапияһы өсөн препараттарға ҡыт­лыҡ юҡ. Фармкомпаниялар вәкилдәре хеҙмәттәшлекте өҙөргә теләмәй. Сығым материалдарына һәм санитай­зер­ҙар­ға 20-30 процентҡа хаҡ артты, был ҡурҡыныс түгел,  бындай хәлде пандемия осоронда үттек.

Туҡланыуҙың ҡиммәтлә­нә­сәге хаҡында иҫкәрттеләр, был да хәүеф тыуҙырмай, хәл итерлек мәсьәлә. Мин пациент­та­ры­быҙ бөтә стандарттарға ярашлы медицина ярҙамы менән тәьмин ителәсәк тип ышандыра алам. Әлеге ваҡытта беҙ­ҙе коронавирустың алтынсы тул­ҡыны нығыраҡ борсой, уның эшебеҙҙе ҡатмарландырыуы ихтимал.

Динә АРЫҪЛАНОВА