Йәш быуын беҙгә ҡарап үҫә, нығына

Башҡортостандың Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары ойошмаһы йәмғиәттә гүзәл заттарҙың абруйын күтәреү, улар ҡатнашлығындағы эштәрҙе әүҙемләштереү, эшмәкәрлек һөҙөмтәһен баһалау, халҡыбыҙҙың рухи-әхлаҡи ҡиммәттәрен һаҡлау, үҫтереү маҡсатында 8 декабрҙә Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары съезын уҙғарырға йыйына. Ошо уңайҙан Башҡортостан Республикаһының Дәүләт Йыйылышы – Ҡоролтай депутаты, Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары йәмғиәте рәйесе, филология фәндәре докторы Гөлнур Ғәлинур ҡыҙы ҠОЛҺАРИНА менән әңгәмәбеҙҙә һүҙ ошо хаҡта.

– Гөлнур Ғәлинур ҡыҙы, 2017 йылдан һеҙ республиканың ҙур йәмәғәт ойошмаларының бе­ре­­һе – Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары ойошмаһына етәкселек итәһегеҙ. Биш йыл артта ҡалған... Ошо осор­ҙа үҙ алдығыҙға ҡуйған төп маҡсаттарға өлгәшә алдығыҙ­мы?

– Утыҙ йыллыҡ тарихы булған, халҡы­быҙҙың гүзәл заттарын берләштергән ойошма рәйесенең 2011 йылдан алып беренсе урынбаҫары, 2017 йылдан рәйес булараҡ йәмәғәтселек эшен алып барам. Ошо осорҙа беҙҙең башланғыста бик күп проекттар тормошҡа ашырылды. Улар ара­һында шәхсән авторлыҡ проекттарым да байтаҡ булды. Мәҫәлән: “Сәләмәт тәндә – сәләмәт рух!” акциялары, милли һәм билбаулы көрәш төрҙәрен үҫтереүгә йүнәл­телгән “Батырҙар мәктәбе”, “Ҡатын-ҡыҙ – милләт әсәһе” Бөтә Рәсәй конкурсы, “Бәндәбикә” исемле социаль-мәрхәмәтлек күрһәтеү буйынса автоуҙыш, “Өләсәйем әкиәттәре” республика конкурсы, халыҡ дауалаусы­ларының “Ер ҡото” этно-мәҙәни фестивале кеүек проекттар. Ойошманың рәйесе булараҡ башҡарған тәүге проект – “Бәндәбикә автоуҙышы” – Әбйәлил, Баймаҡ, Хәйбулла, Йылайыр, Ейәнсура, Күгәрсен райондары аша үтте.

Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары йәмғиә­те эргәһендә шулай уҡ “Өләсәйҙәр мәктәбе” һәм “Халыҡ дауалаусылар мәктәбе” әүҙем эшләп килә. “Батырҙар” мәктәбен дә әүҙем алып барабыҙ. Һәр мәктәптең үҙенең йүнәлештәре. Төп маҡсат: халҡы­быҙҙың рухи-әхлаҡи ҡиммәттәрен һаҡлау, йолаларын, ғөрөф-ғәҙәттәрен йәш быуынға еткереү.

– Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙар ойошмаһы­ның 8 декабрҙә була­саҡ съезында ниндәй мәсьәлә­ләр ҡарала?

– Беҙҙең йәмғиәттең тарихта был бишенсе съезы буласаҡ. Унда мәғариф, мәҙәниәт өлкәләре, туған телде өйрәнеү, йәш быуынды рухи-әхлаҡи һәм патриотик рухта тәрбиә­ләү, халыҡ һаулығын һаҡлау, махсус хәрби операцияла ҡатнашыусы Ватан һаҡсыларының ғаиләләренә ярҙам итеү мәсьәләләре тикше­реләсәк. Шулай уҡ көн тәртибендә Бөтә Рәсәй “Ҡатын-ҡыҙ — милләт әсәһе” проектын тормошҡа ашырыуҙы ойоштороу, яңы идара составын һәм Совет структураһын раҫлау, 2027 йылға тиклем эш планын ҡабул итеү бурысы тора.

Республика райондарынан һәм ҡалала­рынан делегаттар һайлан­ды, уларҙың күпселеге онлайн тәртибендә ҡатнашасаҡ. Юридик статусыбыҙ республика кимәлендә булыуға ҡарамаҫтан, башҡа төбәк­тәрҙә йәшәгән ватандаштарыбыҙ менән дә бәйләнеш булдырғанбыҙ. Улар ҙа был сарала әүҙем ҡатнашасаҡ.

– Һеҙ Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙар ойошма­һы рәйесе булып тәғә­йен­ләнгәндең тәүге көндәренән үк ҡатын-ҡыҙҙың статусын һәм абруйын күтәреү йүнәлешендә ҙур эшмәкәрлек йәйеп ебәрҙегеҙ. Мәҫәлән, “Ҡатын-ҡыҙ –  милләт әсәһе” конкурсына нигеҙ һалып, бөгөн уны тотош Рәсәй кимә­лендә ойоштораһығыҙ.

– Ысынлап та, “Ҡатын-ҡыҙ – мил­ләт әсәһе” – беҙҙең команда­ның яратып тор­мошҡа ашырып килгән проекты ул. Баш­ланғысы­быҙҙы ниндәйҙер кимәлдә ҡатын-ҡыҙға, тәү сиратта ергә ерегеп йә­шәгән һәм эшләгән гүзәл заттары­быҙға ихтирам, иғтибар билдәһе тип аңларға кәрәк. Ижтимағи-йәмәғәт эшен алып барған, ха­лыҡты туплап, берләштереп, төрлө ярҙам күрһәтеп, янып йәшәгән ҡатын-ҡыҙҙарыбыҙҙы баһалау, уларҙы йәмғиәткә танытыу – төп маҡсатыбыҙ.

“Ҡатын-ҡыҙ – милләт әсәһе” конкурсы республикабыҙҙа тәүге тап­ҡыр 2014 йылда уҙғарылды. Проекттың исеме билдәле йәмәғәт эшмәкәре, башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары хәрәкәтенә нигеҙ һалған Рабиға Ҡушае­ваның телмәренән алынды. Ойошмабыҙҙың төп маҡсаты – халыҡ хәтерендә тарихи шәхестәр булған ҡатын-ҡыҙҙарыбыҙҙың исемдәрен яңыртыу. Ойошманың наградаһы – Рабиға Ҡушаева исе­мендәге “Милләт әсәһе” миҙалы 2018 йылда булдырылды һәм уға йәмәғәтселек эшендә әүҙем ҡат­нашҡан, өлгөлө балалар тәрбиәләп үҫтергән ҡатын-ҡыҙҙарыбыҙ ла­йыҡ. Бөгөн иһә Бөтә Рәсәй “Ҡатын-ҡыҙ – милләт әсәһе” конкурсының финал этабы әҙерләнә. Ошо көндәрҙә уның тәүге этабы муниципаль район һәм ҡалаларҙа ойошторола. Рәсәй төбәктәренән дә ғаризалар ҡабул итә башланыҡ.

“Ҡатын-ҡыҙ – милләт әсәһе” конкурсының географияһы йылдан-йыл киңәйә бара. Улай ғына ла түгел, тәүҙә конкурста милләт­тәштәребеҙ генә ҡатнашһа, хәҙер Рәсәйҙә йәшәгән төрлө милләт вәкилдәре үҙ һәләтен, эшен, ижадын күрһәтә ала.

– Беҙҙең халыҡ, ҡатын-ҡыҙ­ҙар, илебеҙҙең иңенә төшкән ауырлыҡты үҙенекеләй ҡабул итеп, һәр саҡ ярҙам ҡулы һуҙырға тырыша. Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары ойошмаһы ла ошондай изге эштәрҙә әүҙем ҡатнаша... 

– Эйе, ойошмабыҙ мохтаждарға һәм янғындан ҡаза күреүселәргә һәр ваҡыт ярҙам итергә ынтыла. Һуңғы йылдарҙа коронавирус пан­демияһы, Украинала махсус хәрби операцияға бәйле яҡташ­тарыбыҙға ярҙам саралары өҫтәлде. Йәмғиәт ағзалары ирекмәндәр штабында операторҙар һәм волонтерҙар булып әүҙем эшләне. Өлөшләтә мобилизация ваҡытында Ватан һаҡ­сы­ларын, халҡыбыҙҙың йолаларына ярашлы, хәрби хеҙмәткә оҙат­тыҡ. Матди ярҙам йыйып, ҡорбан­дар салып, доғалар уҡып, ҡот ҡо­йоп, бетеүҙәр нағышлап, ир-уҙа­мандарыбыҙға рухи терәк булырға тырыштыҡ. Бөгөн дә гуманитар ярҙам йыйып, яу яландарына оҙа­тыу эшен дауам итәбеҙ, М.М. Шайморатов исемендәге штабта ирек­мәндәр булып хеҙмәттәшлек итә­беҙ. Илебеҙгә афәт килгәндә, бөтә йәмәғәтселек берләшергә тейеш.

– Яңылышмаһам, бынан бер нисә йыл элек “Изге эштәр шат­лығы!” тигән хәйриә акцияһы ла нәҡ һеҙҙең башланғыс менән ойошторола башланы һәм иң уңышлы проект булараҡ тор­мошҡа ашырылды.

– “Изгелек эшлә лә һыуға һал – балыҡ белер, балыҡ белмәһә, ха­лыҡ белер” тиҙәр. Бында ла шу­лайыраҡ килеп сыға инде. Хәйер, эш хатта проект авторы булыуҙа ла түгел. Иң мөһиме – идеяңды хуп­лаған, күтәреп сыҡҡан фекер­ҙәш­тәреңдең булыуы фарыз. Ғөмү­мән, һуңғы ваҡытта йәштәр ара­һында гражданлыҡ әүҙемлеге һиҙелә: гел үҙең, шәхси мәнфәғәт­тәрең өсөн генә йәшәп булмағанын аңлап, мохтаждарға ярҙам күрһә­теү, төрлө социаль йүнәлештәге саралар ойоштороу менән шөғөл­ләнә башланылар. Шул уҡ “Изге эштәр шатлығы!” хәйриә акцияһы ла балалар йорттары, үҫмерҙәр клубтары тәрбиәләнеүселәре өсөн үҙе бер байрамға әүерелде. Акция барышында уларҙы спектаклдәр, популяр кинолар, йәнһүрәттәр ҡарарға, төрлө спорт сараларына бушлай йөрөттөк, баш ҡалалағы мәҙәни-ял урындарына алып сыҡтыҡ.

– Һеҙҙең һәр эшегеҙ, һәр башлан­ғысығыҙ йәштәр тормошо менән бергә үрелеп бара.

– Шунһыҙ ярамай ҙа. Йәш быуын бит беҙгә ҡарап үҫә, нығына. “Йәштәр – киләсәгебеҙ” тип әйтергә күнеккәнбеҙ ҙә ул, әммә уларҙың беҙҙең бөгөнгө ысынбарлыҡ булыуын да онотмаһаҡ ине. Йәшлек – ул иҫ киткес ҙур, киң даирә. Туған телгә һөйөү тәрбиәләү өсөн мөхит булдырыу мөһим. Мөхит иһә ошо йәштәрҙең сараларында тыуа ла инде – шаяндар һәм отҡорҙар бәйгеләре, гүзәллек конкурстары, йәштәр өсөн төрлө проекттар барыһы ла быға булышлыҡ итә.

– Гөлнур Ғәлинур ҡыҙы, һеҙҙе Оборона министрлығының ми­ҙал­дары, шулай уҡ “Көмөш кү­гәрсен” милли йәмәғәт пре­мия­һы менән бүләкләнгән шәхес бу­лараҡ та беләбеҙ. Был бүләк, бе­леүемсә, ватансылыҡ рухын тәрбиәләүҙәге ҡаҙаныштар өсөн бирелә.

– Был наградаларҙы Чечен Рес­публикаһын­да конституцион тәртип урынлаштырыуға йүнәлтелгән опе­рацияларҙа вафат булған Башҡорт­остан егеттәре тураһындағы ике томлыҡ “Хәтер китабы” авторы булараҡ һәм йәш быуынды хәрби-патриотик өлкәлә тәрбиәләүҙәге эшмәкәрлек өсөн тапшыр­ҙылар. Кем нисектер, әммә мин бер ваҡыт­та ла хәрбиҙәрҙең яҙмышына битараф ҡарай алмайым. Бигерәк тә Афғанстан, Төньяҡ Кавказ тараф­та­рындағы хәрби ваҡиғалар тетрән­дерҙе. 2000 йылда, республи­кабыҙҙа иғлан ителгән Йәштәр йылында, Локаль ҡо­раллы бәрелеш­тәрҙә һәм хәрби хәрәкәттәрҙә ҡатнашыусыларҙы реабилитациялау республика  хеҙмәтен асып ебәргәс, ошо мөхиткә баш­көллө сумдым. Беренсе һәм икенсе чечен кампанияларынан ҡайтҡан егет­тәре­беҙҙең хәле, ысынлап та, аяныслы ине ул осорҙа. Ҡайҙа барып төртөлөргә, тыныс тормошҡа яраҡлашыуҙы нимәнән башларға белмәйҙәр ине. Гүйә, юғалып ҡалғайнылар.

Үҙәктең етәксеһе булараҡ, шул йылда республиканың төрлө район һәм ҡалаларында һигеҙ филиал асыуға өлгәштек. Белгестәрҙе Санкт-Петербургка ебәреп, психолог-реабилитолог һөнәренә уҡытып алдыҡ.

Ҡыҙғанысҡа ҡаршы, тарих ҡа­бат­лана... Бөгөн дә был тема көн­үҙәк, шуға күрә махсус хәрби операцияла һәләк булған Ватан һаҡ­сыларының исемдәрен мәңге­ләш­тереү буйынса ла эш башланыҡ. Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙары йәмғиәте эргәһендә махсус хәрби операцияла ҡатнашҡандарҙың әсәләрен һәм ҡатындарын туплаған комитет ойошторҙоҡ. Ветерандар менән дә әүҙем эшләйбеҙ. Йәмғиәт эргәһен­дә Ирҙәр ҡоро ла әүҙем эшләй.

– Милләт тотҡаһы булған гүзәл затта­ры­быҙға ниҙәр теләр инегеҙ?

– Милләтте тәрбиә­ләүсе лә, киләсәген билдәләүсе лә, халҡы­быҙҙың арҡа һөйәген, еңелмәҫ һәм буйһонмаҫ рух ҡеүәтен тотоп тороусы, алға әйҙәүсе һәм тел һа­ғында тороусы ла ул – ҡатын-ҡыҙ. Алда тормошҡа ашыраһы проекттар бихисап, шуға күрә һәр яҡты уй, изге маҡсат менән башҡа­рылған эштә берҙәм булыу кәрәк.

-  Рәмилә МУСИНА