Балаларға яңы пособие нисек түләнә?

Рәсәй хеҙмәт министрлығы Президент ҡушыуы буйынса балалы ғаиләләргә һәм килеме түбән булған буласаҡ әсәләргә ярҙам итеүҙең берҙәм системаһын әҙерләне. Система этаплап төҙөлдө: һуңғы йылдарҙа төрлө йәштәге балалар өсөн яңы түләүҙәр барлыҡҡа килде. Хәҙер улар бер пособиеға берләшә, уны йөклө ҡатын-ҡыҙҙар һәм 17 йәше тулмаған балаларҙың ата-әсәләре алырға мөмкин. Берҙәм пособие тураһында закон 2023 йылдың 1 ғинуарынан ғәмәлгә инә.

Берҙәм пособие 12-се аҙнаға тиклем иҫәпкә торған йөклө ҡатындарға федераль түләүҙәрҙе, беренсе балаға түләүҙәрҙе, өсөнсө бала тыуғанда түләүҙәрҙе, 3-8 йәшлек балаларға һәм 8-17 йәшлек балаларға түләүҙәрҙе үҙ эсенә ала. Пособие шулай уҡ уллыҡҡа (ҡыҙлыҡҡа) алыусыларға, опекундарға йәки тәрбиәгә бала алған балаларҙың попечителдәренә лә таратыла. Яңы түләүҙең төп өҫтөнлөгө – баланың йәшенә һәм сиратына ҡарамаҫтан, алымдарҙың берҙәмлеге. Был 3-8 һәм 8-17 йәшлек балаларға пособие тәғәйенләгәндә ҡулланылған ҡағиҙәләр кеүек. Түләүҙәрҙе ғаиләләге бөтә балаларға берәр ғариза яҙырға мөмкин.

Берҙәм түләү мохтаждарҙың яңы категорияларын үҙ эсенә ала. Әгәр хәҙер ике балаһы булған ғаиләләр өс йәшкә тиклемге балаларға бюджеттан ярҙам ала алмаһа, берҙәм пособие индерелгәндән һуң улар ҙа дәүләттән ярҙам ала аласаҡ. Бөтә төбәктәрҙә лә өсөнсө һәм артабанғы балаларға түләүҙәр булманы, ә хәҙер ярҙам, сиратына ҡарамаҫтан, бөтә балаларға ла биреләсәк.

Аҙ килемле ғаиләләргә пособие түләү ҡағиҙәләре генә унификацияланмай — әсәлек капиталынан түләү ҡағиҙәләре лә берҙәм буласаҡ. Әгәр килеме ике йәшәү минимумынан кәмерәк булған ғаиләләр икенсе балаға ғына әсәлек капиталынан айлыҡ түләүҙәрҙе рәсмиләштерә алһа, хәҙер сират мөһим түгел — уларҙы баланың иҫәбе буйынса алырға мөмкин. Был түләүҙе берҙәм пособиеға өҫтәп алырға мөмкин. Шулай итеп, ҡайһы бер ғаиләләр бер балаға бер юлы ике йәшәү минимумы — берҙәм пособие һәм әсәлек капиталынан түләү ала аласаҡ.

Дәүләттән ярҙам алған ғаиләләр элекке түләүҙәрҙе алыуҙы дауам итә йәки берҙәм пособиеға күсә ала, тинеләр Хеҙмәт министрлығында. Киләһе йылда пособие ала башлаған күпселек ата-әсәләргә белешмәһеҙ бер ғариза тултырыу ҙа етә, кәрәкле мәғлүмәттәрҙе Социаль фонд белгестәре үҙҙәре асыҡлай (2023 йылдың ғинуарынан Рәсәй Пенсия фонды һәм социаль страховкалау фонды функцияларын берләштергән яңы структура). Белешмәләрҙе һирәк осраҡтарҙа бирергә кәрәк. Һүҙ дәүләт мәғлүмәт системаларында булмағандары хаҡында бара. Улар Социаль фондтың түләү тәғәйенләгәндә ғаиләнең үҙенсәлектәрен иҫәпкә алыуы өсөн кәрәк. Мәҫәлән, табыштың бөтөнләй булмауының сәбәбе — оҙайлы ауырыу. Бындай осраҡта аҡса эш хаҡы булмаһа ла тәғәйенләнә. Социаль фондтың медицина карталарына инеү мөмкинлеге юҡ, шуға күрә дауалау тураһындағы мәғлүмәттәрҙе белешмә менән раҫларға кәрәк.

Берҙәм пособиеға ғаризаны "Дәүләт хеҙмәттәре" порталы аша йәки социаль фонд бүлексәләрендә ситтән тороп бирергә мөмкин. Хеҙмәт министрлығында билдәләүҙәренсә, бер ғариза биреп, 17 йәшкә тиклемге бөтә балаларға бер пособие юлларға мөмкин.

Күсеү осоро ҡаралған: иҫке схема буйынса балаларҙы ҡарауға аҡса алыу мөмкинлеге күпмелер ваҡытҡа һаҡланасаҡ. Әгәр пособие түләнһә, 2022 йылдың 31 декабренә тиклем тыуған сабыйға өс йәш тулғансы ата-әсә иҫке йәки яңы ҡағиҙәләр буйынса иҫәпләүҙәр һайлай ала.

Түләүҙәрҙе иҫәпләү

Килеме түбән булған ғаиләләр өсөн социаль түләү күләме төбәктәге йәшәү минимумынан 50, 75 йәки 100 процент тәшкил итә. Рәсәйҙең хеҙмәт һәм социаль яҡлау министры Антон Котяков һүҙҙәренсә, 2023 йылда Рәсәй буйынса уртаса 7 мең, 10,5 мең һәм 14 мең һум була.

Иртә срокта иҫәпкә торған йөклө ҡатын-ҡыҙҙарға пособиелар ҙа артасаҡ һәм шулай уҡ эшкә һәләтле төбәк йәшәү минимумының 50, 75 йәки 100 процентын тәшкил итәсәк. Шул уҡ ваҡытта түләүҙең база күләме – 50 процент; ә 75 процент төп түләү ғаиләнең йән башына уртаса килемен йәшәү минимумына тиклем күтәрергә мөмкинлек бирмәгән осраҡта тәғәйенләнә; ошо уҡ принцип буйынса төбәктәге йәшәү минимумының 100 процентына түләү тәғәйенләнә.

Ғаиләләргә түләүҙәр нисек билдәләнә?

Социаль фонд, бөтә ғаилә ағзаларының килемен, мөлкәтте иҫәпкә алып, шулай уҡ ата-әсәләрҙең хеҙмәт килеме булған осраҡта ғына пособие тәғәйенләй ала.

Ғаилә составында ғариза биреүсе — баланың ата-әсәһе йәки уның опекуны (попечителе), ғариза биреүсенең тормош иптәше һәм ғариза биреүсенең балалары иҫәпкә алына. Мәҫәлән, әгәр ҡатын икенсе тапҡыр кейәүгә сыҡһа һәм уның ике балаһы булһа, ғаилә составында ул, икенсе ире һәм уның ике балаһы — беренсе никахтан һәм икенсе баланан иҫәпкә алына. Өләсәйҙәр, олатайҙар, инәйҙәр, олатайҙар һәм бәлиғ булған балалар, 23 йәшкә тиклемге студенттарҙан тыш, ғаилә составында иҫәпкә алынмай.

Пособиены иҫәпләгәндә ғаиләнең бөтә килеме лә иҫәпкә алынмай. Мәҫәлән, мобилизацияланған граждандарҙың Рәсәй Ҡораллы көстәрендә хеҙмәт иткән өсөн түләнгән килеме һәм аҡсалата тәьмин ителеүе, социаль контракт буйынса алынған аҡсалар, һалым ҡайтармалары һәм башҡа түләүҙәр иҫәпкә алынмай. Бындай килемдәрҙең булыуы пособие тәғәйенләүгә ҡамасауламаясаҡ.

Түбәндәге килем төрҙәре иҫәпкә алына:

хеҙмәт эшмәкәрлегенән килем, шул иҫәптән автор гонорарҙары;

эшҡыуарлыҡтан һәм үҙ-үҙеңде эш менән тәьмин итеүҙән килем;

пенсиялары;

стипендиялар;

социаль ярҙам саралары;

алименттар;

банк вкладтарынан килем;

отоштан табыштар;

һатыуҙан һәм мөлкәтте ҡуртымға биреүҙән алынған килем;

сит илдән алынған килемдәр.

Килемдәр иҫәпкә алынмай:

социаль контракт буйынса түләүҙәр;

аҙ тәьмин ителгән ғаиләләр өсөн мөлкәт һатып алыуға маҡсатлы субсидиялар;

әсәлек капиталы средстволары;

төбәк әсәлек (ғаилә) капиталы;

һалым ҡайтармалары;

үҙаллы һатып алынған реабилитация саралары өсөн компенсациялар;

мобилизацияланған граждандарҙың бөтә килеме;

инвалид йәки бала саҡтан инвалид балаларҙың ата-әсәләренә айлыҡ түләүҙәр;

түләү тәғәйенләнгән мәлгә 17 йәше тулған балаларға пособиелар, алименттар һәм түләүҙәр;

стихиялы бәлә-ҡазаға йәки башҡа ғәҙәттән тыш хәлдәргә, шулай уҡ террористик акттарға бәйле бер тапҡыр бирелә торған ярҙам;

кеше ғүмеренә һәм һаулығына, уның шәхси милкенә, мөлкәтенә килтерелгән зыянды ҡаплауға бер тапҡыр бирелә торған страховка түләүҙәре;

дәүләт медицина-социаль экспертиза хеҙмәте учреждениеһы ҡарарына ярашлы медицина, социаль һәм профессиональ реабилитациялауға өҫтәмә сығымдар менән бәйле айлыҡ суммалар;

ҡәбер таштарын эшләү һәм ҡуйыу өсөн компенсация;

ерләү өсөн социаль пособие;

хәрби хеҙмәткәрҙәрҙең һәләк булыуына йәки йәрәхәтләнеүенә бәйле бер тапҡыр бирелә торған түләүҙәр;

баланы дауалауға бер тапҡыр бирелә торған матди ярҙам;

ғариза бирелгән балаларға пособие һәм берләштерелгән түләүҙәр суммаһы;

әсәлек (ғаилә) капиталынан яңыртылған түләү.

Ғариза тапшырғанға тиклем бер ай алдан башланып 12 айҙың килеме иҫәпкә алына. 2023 йылдың ғинуарында мөрәжәғәт итеүселәр өсөн килем 2021 йылдың декабренән 2022 йылдың ноябренә тиклемге осорҙа баһалана — йәғни, ғариза биргәнгә тиклем бер айға "сигенергә" һәм 12 айҙың килемен алырға кәрәк. Ошо 12 айҙы иҫәпләү осоро тип атайҙар.

Балалар өсөн түләүҙәрҙе бер кешегә уртаса килеме йәшәү кимәленән кәмерәк булған, ә ата-әсәләрҙең эш хаҡы йәки уның иҫәп осоронда булмауының объектив сәбәптәре булған ғаиләләр алырға хоҡуҡлы, бының өсөн ата-әсәләрҙең килеме һәм мәшғүллеге баһалана.

Бында аҡса эшләмәү өсөн объектив сәбәптәрҙең тулы исемлеге:

йөклөлөк; әгәр иҫәп-хисап осоронда йөклөлөк алты ай һәм унан күберәк йәки йөклөлөк срогы 12 аҙнала мөрәжәғәт иткән мәлгә ҡатын-ҡыҙҙың йөклөлөк срогы булған икән, эш хаҡының булмауы берҙәм пособие тәғәйенләүҙән баш тартыуға сәбәп була алмай;

әгәр был күп балалы ғаиләлә ата-әсәнең береһе булһа (йәғни күп балалы ғаиләлә ата-әсәнең бөтә 12 ай дауамында ноль килеме булыуы мөмкин, ә икенсе ата-әсәнең хеҙмәт, эшҡыуарлыҡ, ижади эшмәкәрлектән йәки пенсиянан, стипендиянан кереме булырға тейеш);

баланы ҡарау, әгәр берҙән-бер ата-әсә хаҡында һүҙ барһа (йәғни, баланың рәсми рәүештә бер ата-әсәһе бар, икенсе ата-әсәһе вафат булған, тыуыу тураһында таныҡлыҡта күрһәтелмәгән йәки хәбәрһеҙ юғалған);

баланы өс йәшкә тиклем тәрбиәләү;

дауалау учреждениеһы һығымтаһы буйынса даими тәрбиәгә мохтаж булған йәки 80 йәштән өлкән инвалид йәки оло йәштәге кешене ҡарау;

көндөҙгө бүлектә уҡыу (23 йәштән кесерәк);

армияла хеҙмәт итеү һәм демобилизациянан һуң өс айлыҡ осор;

өс айҙан алып һәм унан да күберәк ваҡытҡа өҙлөкһөҙ дауаланыу үтеү (шул иҫәптән, әгәр бала ауырыһа, ата-әсәһе тәрбиәләй);

эшһеҙлек (мәшғүллек үҙәгендә эшһеҙ сифатында рәсми теркәүҙе раҫлау зарур, бындай статуста булыу өсөн алты айға тиклем иҫәпкә алына);

яза биреү һәм иректән мәхрүм итеү урындарынан азат ителгәндән һуң өс айлыҡ осор.

Әгәр ата-әсә мобилизацияланған, ә уҙған осорҙа уның эш хаҡы булмаһа, хеҙмәт килеменең булмауы ла ғаиләнең түләүҙән баш тартыуына сәбәп була алмай.

Шул уҡ ваҡытта Хеҙмәт министрлығында билдәләүҙәренсә, пенсия (страховка, социаль, инвалидлыҡ буйынса) шулай уҡ эш төрөнә ҡарай, шуға күрә пенсияһы булған граждандарға иҫәп-хисап осоронда ниндәй ҙә булһа эш хаҡы талап ителмәй.

Фото: Ғаилә, хеҙмәт һәм халыҡты социаль яҡлау министрлығы.