Торлаҡ-коммуналь хужалыҡ эшмәкәрлеге, уның хеҙмәттәре менән таныш булмаған, көндәлек мәсьәләләре менән тормошта осрашмаған бер кем дә юҡтыр. Был ҡатмарлы, хәл иткес мөһим тармаҡҡа ҡағылған һәр яңылыҡ һәм үҙгәреш беҙҙең тормош сифатына, йәшәйешебеҙгә, хатта кәйефебеҙгә йоғонто яһай, шуға күрә Торлаҡ һәм төҙөлөш күҙәтеүе буйынса дәүләт комитеты һәм Торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министрлығының былтырғы йомғаҡтары һәм 2023 йылдағы бурыстарға арналған берлектәге коллегия ултырышы ҙур ҡыҙыҡһыныу тыуҙырҙы. Башҡортостан Хөкүмәте Премьер-министры урынбаҫары Алан Марзаев, муниципалитет етәкселәре, торлаҡ-коммуналь хужалыҡ, төрлө ведомство вәкилдәре ҡатнашлығындағы коллегия ултырышын Торлаҡ һәм төҙөлөш күҙәтеүе буйынса дәүләт комитеты рәйесе Артур Дәүләтшин асты.
Йәшәйешебеҙгә йоғонто яһаусы хеҙмәт
Һуңғы мәғлүмәттәрҙән күренеүенсә, республика биләмәһендә күп ҡатлы 18444 йорт иҫәпләнә. Былтыр күп ҡатлы 12630 йорт тикшереү үткән (был сикләүҙәр индерелгән 2020 йыл менән сағыштырғанда дүрт тапҡырға күберәк). Күҙәтеү саралары барышында йорттарға идара итеү, торлаҡ фондын техник эксплуатациялау, коммуналь хеҙмәттәр менән тәьмин итеү буйынса байтаҡ етешһеҙлек асыҡланған. Идарасы һәм ресурс менән тәьмин итеүсе ойошмаларға мотлаҡ талаптарҙы боҙған өсөн 2299 иҫкәртеү яһалған, протоколдар төҙөлгән. Дәүләт комитетына халыҡтан 19 меңгә яҡын мөрәжәғәт килгән, уларҙың дүрттән бер өлөшө торлаҡҡа һәм коммуналь түләүҙәргә ҡағыла.
Ултырышта дәғүәләр дөйөмләштерелеп, идарасы ойошмалар эшмәкәрлегендәге төп проблемалар билдәләнде. Күп ҡатлы йорттарҙа планда ҡаралған тикшереүҙәрҙе үткәреүгә етди ҡарамау, илке-һалҡылыҡ, йорт советтары менән бергә эшләмәү, түләүҙәрҙең ниндәй маҡсатҡа тотонолоуы хаҡында халыҡтың бөтөнләй белмәүе һәм башҡа кәмселектәр ялыуҙарҙың артыуына килтерә. Комитет рәйесе Артур Рәмил улы әйтеүенсә, ғәмәлдә йорт советы идарасы ойошманың раҫлаусы бөтә документтарын үҙ күҙҙәре менән күрергә һәм йорт хужаларын улар менән даими таныштырырға, аңлатырға тейеш.
Анализдан күренеүенсә, пандемияға бәйле сикләүҙәр һәм тикшеренеүҙәр үткәреүгә мораторий индерелеүе һөҙөмтәһендә тикшереүҙәр һаны 2021 йыл кимәленә сығырға мөмкинлек бирмәгән, әммә, уның ҡарауы, иҫкәртеү саралары һиҙелерлек артҡан. Етәксе йорттар төҙөлөшөндә гарантия срогы үтмәгән осорҙа йәшерен етешһеҙлектәрҙе асыҡлауҙың, төҙөүселәр менән эште ойоштора белеүҙең мөһимлегенә, уның системалы төҫ алырға тейешлегенә иғтибарҙы йүнәлтте, һуңғы осорҙа ҡайһы бер төбәктәрҙә газ шартлауға бәйле хәүефһеҙлек мәсьәләһен билдәләне. Артур Дәүләтшин әйтеүенсә, Торлаҡ һәм төҙөлөш күҙәтеүе буйынса дәүләт комитеты эргәһендә Мәскәү ҡалаһы өлгөһөндә дәүләт төҙөлөш күҙәтеүенә ярашлы һынау, тикшереү һәм экспертиза үткәреү өсөн дәүләт бюджет учреждениеһы булдырыу байтаҡ көнүҙәк мәсьәләләрҙе ыңғай хәл итергә ярҙам итәсәк. Ә 2021 йылда Өфө нефть техник университетында “Төҙөлөш һәм торлаҡ күҙәтеүе ойошмаһы” кафедраһы барлыҡҡа килеүе дәүләт комитеты хеҙмәткәрҙәренең квалификацияһын камиллаштырыуға, Архитектура-төҙөлөш институты белгестәре менән ҡатмарлы мәсьәләләрҙе бергәләп сисеүгә, студенттарҙы эшкә йәлеп итеүгә булышасаҡ.
“Беҙҙең башҡаса юл юҡ...”
Башҡортостан торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министры вазифаһын башҡарыусы Ирина Голованова күп тармаҡлы ҙур комплекстың халыҡты газ, йылылыҡ, һыу, электр энергияһы менән тәьмин итеүҙә 21 меңдән ашыу кеше хеҙмәт итеүен билдәләне. “Беҙҙең маҡсат – торлаҡ-коммуналь хеҙмәттәрҙең ышаныслылығын тәьмин итеү, ҡала һәм ауыл мөхитен уңайлы һәм зауыҡлы итеү”, – тип йылылыҡ миҙгеленә хас етешһеҙлектәрҙе лә урап үтмәне, ҡайһы саҡта йылдамлыҡ, тиҙлек етешмәүен тәнҡитләне.
“Шул арҡала беҙ Рәсәй Федерацияһында авариялар рейтингында йыл аҙағында 10-сы урындан 19-сыға төштөк, ә хәҙер – 25-се урында”, – тип ҡәнәғәтһеҙлеген белдерҙе һәм был йәһәттән эште йәнләндереүҙе талап итте. Эҫе һыуһыҙ ҡалған йорттар булыуы ла сер түгел. “Мәҫәлән, Белорет районында бына 20 айҙан ашыу 16 йортта газ һүндерелеүе арҡаһында халыҡ эҫе һыуһыҙ яфалана. Бындай хәл баш ҡалала ла күҙәтелә, бөгөн газ биреү туҡтатылыуы һөҙөмтәһендә 46 йортта эҫе һыу юҡ”, – тип билдәләне Ирина Александровна.
Быйыл махсус ойошмаларҙың вентиляция каналдарына мотлаҡ һынауҙар үткәреүе арҡаһында газ биреү туҡтатылған йорттарҙың артыуы көтөлә, шуға күрә йорт хужаларының дөйөм йорт милкен һаҡлау һәм тәртиптә тотоу өсөн яуаплылығын арттырыу маҡсатында осрашыуҙар үткәрелеүе маҡсатҡа ярашлы буласаҡ. Күптән түгел газ ҡорамалдары ҡуйылған күп ҡатлы йорттарҙың Берҙәм реестр мониторингы системаһы эш башлауы йорттарҙа газ биреүҙе туҡтатыуҙы иҫкәртеү буйынса мәсьәләне яйға һалыуға өмөттө арттыра. Төтөн, вентиляция каналдары торошо йылына кәм тигәндә өс тапҡыр тикшерелергә тейешлеген дә иҫкә төшөрҙө етәксе. Капиталь ремонт, подъездарҙы ремонтлау, коммуналь инфраструктураны яңыртыу һәм башҡа бик күп мөһим мәсьәләләр ҙә яңғыраны коллегия ултырышында. Үткән йыл йомғаҡтары буйынса, торлаҡ-коммуналь хеҙмәттәргә түләүҙәр йыйымы, 2021 йыл менән сағыштырғанда, республика буйынса уртаса 0,7 процентҡа артып, 97,3 процент тәшкил иткән. Был йәһәттән Межгорье биләмәһе – лидер (109,7%). Шулай булыуға ҡарамаҫтан, ойоштороу оҫталығы, дисциплина етешмәүе һәм тарифтар күтәрелеүе һөҙөмтәһендә, торлаҡ-коммуналь хужалыҡ предприятиеларының энергия ресурстары өсөн бурыстары арта барыуы ла асыҡланды.
Торлаҡ-коммуналь хужалыҡ министрлығы 2016 йылдан алып, дәүләт-шәхси партнерлыҡ механизмына ярашлы, концессион килешеүҙәр нигеҙендә коммуналь инфраструктура системаларын яңыртыу буйынса эш алып бара. Йылылыҡ һәм һыу менән тәьмин итеү объекттарын яңыртыу буйынса концессион килешеүҙәргә миҫалдар бар. Быйыл Бәләбәй, Яңауыл, Краснокама һәм башҡа ҡайһы бер райондарҙа ошондай проекттарҙы ҡарау планлаштырыла. Бөгөн министрлыҡҡа 600 миллион һум аҡса йәлеп итәсәк 13 концессион килешеү төҙөү буйынса тәҡдимдәр индерелгән.
– Тармаҡта проблемалар етерлек, шуға күрә беҙ бюджет аҡсаһын йәлеп итмәйенсә, халыҡҡа сифатлы коммуналь хеҙмәттәр күрһәтеү өсөн яңы сығанаҡтар һәм ысулдар эҙләйбеҙ. Коммуналь комплекстың тәьҫирле һәм ышаныслы эшләүе өсөн ҡарашты тамырынан үҙгәртеү – бөгөнгө бурысыбыҙ. Эшкә һәләтлелеккә сығымдарҙы финанслау урынына тармаҡты техник яҡтан нығытыуға инвестициялар йәлеп итеүгә күсергә кәрәк. Коммуналь хужалыҡты яңыртыу өсөн беҙҙең башҡа юл юҡ, – тип етәксе муниципаль берәмектәр, коммуналь предприятиелар етәкселәрен, ҡәҙерле ваҡытты оҙаҡҡа һуҙмай, инвестициялар йәлеп итеүҙе әүҙемләштерергә саҡырҙы.
Тармаҡ инфраструктураһын яңыртыу буйынса биш йылға иҫәпләнгән төбәк программаһы раҫланған. Ошо ваҡыт арауығында биш миллиард 887 миллион һумлыҡ суммаға 435 километр селтәргә капиталь ремонт үткәреү планлаштырыла. Быйыл программала ҡатнашыусылар раҫланған схемаларҙы һәм смета хаҡын билдәләгән документтарҙы тиҙ арала ведомство ҡарамағына тапшырырға тейеш. 2023 йылда капиталь ремонт программаһына (лифттарҙы алмаштырыуға, подъездарҙы, ҡыйыҡтарҙы ремонтлауға һ.б.) республика бюджетынан 1,2 миллиард һум аҡса йүнәлтеләсәк. Йылдан-йыл капиталь ремонт фонды буйынса күп ҡатлы йорттарҙа башҡарылған эштәр һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән эске бурыстар күләме үҫешеүе, 2023 йылдың 1 ғинуарына бурыстың 14,3 миллиард һумға етеүе, программа тормошҡа ашырыла башлағандан алып бер ниндәй ҙә ремонт күрмәгән 8,5 меңдән ашыу йорт барлығы етәксене, һис һүҙһеҙ, ныҡ борсой. Ә бына былтыр йорт хужаларынан капиталь ремонтҡа иғәнә йыйыу кимәле, элгәрге йыл менән сағыштырғанда, 0,36 процентҡа артып, 98,49 процент тәшкил иткән. Республиканың 26 муниципалитеты иғәнәләр йыйыу үтәлешен 100 процентҡа еткергән.
Битарафтар арабыҙҙа булмаһын ине...
Кемдең уңайлы, яҡшы төҙөкләндерелгән йорттарҙа, зауыҡлы ихаталарҙа йәшәгеһе килмәһен! Һорауҙар, тәҡдимдәр һәм үтенестәрҙе хәбәр итеү өсөн мөмкинлектәр күп булыуына ҡарамаҫтан, халыҡ дәғүәләре менән йышыраҡ социаль селтәрҙәр аша мөрәжәғәт итергә күнеккән. “Инцидент-менеджмент” системаһы аша коммуналь хеҙмәттәр күрһәтеү һәм төҙөкләндереү буйынса 42 меңдән ашыу мөрәжәғәттең килеүе халыҡтың көнкүреш шарттарына битараф булмауы, йорт проблемаларына нығыраҡ үтеп инергә тырышыуы хаҡында һөйләй. Йылылыҡ менән тәьмин итеү, биләмәләрҙе йыйыштырыу мәсьәләләренән тыш, кешеләрҙе йәмәғәтселек киңлектәрен төҙөкләндереү, иҫәп приборҙарын тикшереү, йәшелләндереү, идарасы компанияларҙың эшмәкәрлеге лә ҡыҙыҡһындыра. Был мәсьәләләрҙе бергәләп хәл итеү йәшәү шарттарын яҡшыртырға, коммуналь хеҙмәттәргә түләүҙәрҙе кәметергә мөмкинлек бирәсәк, тип иҫәпләй ултырышта ҡатнашыусылар.
Ғөмүмән, халыҡтың тормош сифатына, сәләмәтлек торошона йоғонто яһаған тармаҡ эшмәкәрлегенә ҡағылған эреле-ваҡлы һәр мәсьәләнең мөһимлеге бәхәсһеҙ. Халыҡты ҡыҙыҡһындырған тап шундай әһәмиәтле социаль йүнәлештәрҙең береһе – биләмәләрҙе төҙөкләндереү эше менән министр урынбаҫары Николай Ельников ентекле таныштырҙы. Юлдарҙы, тротуарҙарҙы тәртипкә килтереү, биләмәләрҙе яҡтылыҡ менән тәьмин итеү, йәмәғәт транспорты торошон яҡшыртыу һәм, әлбиттә, “Башҡорт ихаталары” эшмәкәрлеген йәнләндереү, Өфө ҡалаһының 450 йыллығы хөрмәтенә баш ҡала урамдарын, аллеяларын, парктарын тағы ла күркәмерәк, зауыҡлыраҡ итеү өҫтөндә артабан да эш дауам итәсәк.
- Динә АРЫҪЛАНОВА