Байғужалар бай, матур тормошҡа ынтыла

Яңауыл районының Байғужа ауыл биләмәһе иң ҙурҙарҙан һанала: ул туғыҙ ауылды берләштерә. Бында башҡорт, татар, мари, удмурт милләтле кешеләр иңгә-иң терәп, татыулыҡта ғүмер кисерә. Халыҡтың дөйөм һаны – мең ярымдан ашыу. Әлеге ваҡытта бында бер ауыл хужалығы предприятиеһы һәм өс фермер хужалығы эшләп килә.

Атайсалым тип янған яҡташтар бар

Биләмәгә ҡараған туғыҙ ауыл­дың һигеҙендә – газ, алтауһында үҙәкләштерелгән һыу селтәре үткәрелгән, күпселек ауылдарҙа юл­дар­ға асфальт түшәлгән. Бай­ғужа ауылында урта мәктәп эшләп килә, ул Советтар Союзы Геройы Ғәйнанша Хәйҙәршиндең исемен йөрөтә. Был белем усағына алты ауылдың балалары йөрөп уҡый, уларҙы махсус автобус илтеп ҡуя. Ауылда шулай уҡ почта бүлексәһе, икмәк бешереү цехы, кибеттәр, китапхана, мәсет бар. 

Байғужа ауыл биләмәһе баш­лығы Зөфәр Йәсәүи улы Вәлиев беҙ­ҙе төбәк халҡының тормош-көн­күреше, башҡарылған һәм киләсәккә билдәләнгән эштәр менән таныштырҙы.

– Барлыҡ башланғыстарҙа тыу­ған төйәгенең яҙмышына битараф булмаған ауылдаштарҙың ярҙа­мына, халыҡтың берҙәмлегенә тая­набыҙ. “Атайсал” проектына ярашлы, ошо ауылдан сыҡҡан яҡташтар ҙа ҙур ярҙам күрһәтә. Мәҫәлән, Финарит Нәзим улы Ғәлимовҡа һәм Илгиз Римфел улы Мулла­ҡаевҡа ҙур рәхмәт! Әле уртаҡ көс менән Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан, һәләк булған ауылдаштар иҫтәлегенә булдырылған паркты яңыртырға ниәтләйбеҙ, – тип һөйләне Зөфәр Йәсәүи улы.

Былтыр 10 сентябрҙә, “Атайсал” проектына ярашлы, Байғужала бик матур парк асылған. Ул ошо ауылда тыуып үҫкән Социалистик Хеҙ­мәт Геройы Сабит Йәғәфәровтың яҡты иҫтәлегенә булдырылған. Заманса ял биләмәһе Геройҙың ту­ғаны – эшҡыуар Айрат Ғәлиха­нов­тың көсө һәм тырышлығы менән бар­лыҡҡа килгән. Айрат Рауил улы был изге эшкә 1,5 миллион һум аҡ­са йүнәлткән. Байғужалар дан­лыҡлы нефтсе, бөтә ғүмерен Себер ятҡылыҡтарын үҙләштереүгә арна­ған Сабит Фәтих улы менән хаҡлы ғорурлана. Йәшел шыршылар ул­ты­ртылған, заманса яҡтыртыу ҡо­ра­малдары, эскәмйәләр ҡуйыл­ған, бә­ләкәй генә фонтаны ла бул­ған парк ауыл халҡының күңеленә хуш килгән.

– Быйыл Яңы йыл алдынан Айрат Рауил улының ярҙамы менән паркты матур итеп биҙәнек, гирляндалар элдек. Яңы йыл төнөндә бөтә ауыл халҡы ошонда йыйылды. Был үҙенә күрә матур йолаға әйлә­нер, тип уйлайым, – ти хакимиәт башлығы Зөфәр Йәсәүи улы.

Айрат Ғәлиханов махсус хәрби операцияға ике автомунса һәм ике бронялы “УАЗ” автомобиле ебә­рер­гә хәл иткәс, байғужалар берҙәм рәүештә машиналарҙы буш ебәр­мәҫ өсөн яугирҙәргә күстәнәс, бүләк әҙерләргә тотона. Шулай итеп, би­лә­мәләге туғыҙ ауылдан һалдат­тар­ға йылы кейем, аҙыҡ-түлек, кә­рәкле әйберҙәр туплана. Ауылдағы икмәк бешереү цехы ике электр болгарка бысҡыһы, ике йәшник асҡыс-инструмент бирә, умартасылар 150 килограмм бал алып килә. Хатта мунса инергә тип миндектәр, шампунь кеүек кәрәк-яраҡ әҙерләйҙәр. Оло йәштәге инәйҙәр йылы ойоҡбаштар бәйләй. Ауыл халҡының йөрәк йылыһы, изге доғалары ҡушып әҙерләнгән бүләк-күстәнәстәр яугирҙәргә имен-аман алып барып еткерелә. 

Ауылдың бер хазинаһы

Фәриха апай Матнурова кеүек­тәрҙе “торғаны бер хазина” тиҙәр. Ысынлап та, ниндәй генә шөғөлө юҡ уның! 40 йыл дауамында Бай­ғужа мәктәбендә рус теле һәм әҙә­биәтенән уҡытҡан хөрмәтле мө­ғәл­лимә, Рәсәйҙең мәғариф алдын­ғыһы ул. Йәшләй генә тол ҡалыуға ҡарамаҫтан, ике ҡыҙына – Зәмфирә менән Гүзәлгә матур тәрбиә би­реү­гә өлгәшкән һөйөклө әсәй, биш ейән-ейәнсәргә һөйөклө нәнәй ҙә үҙе.

Фәриха Сәйҙел ҡыҙы бәйләү, тегеү, сигеү эштәренә оҫта. Ишек, тәҙрә пәрҙәләренә тиклем үҙе бәй­ләп, кибеттә һатылған ап-аҡ селтәр­ҙәрҙе нағышлап сигеп элгән. Ул­тыр­ғыс, өҫтәл, диван, карауат япмалары ла аллы-гөллө биҙәктәре менән һоҡландыра. Бер диван япмаһын бәйләүгә яҡынса 15 көн ваҡыт китә икән.

– Балалар бәләкәй саҡта бөтә кейемде тиерлек үҙем бәйләп кей­ҙерҙем. Ейәндәремә лә һәр ваҡыт үҙ ҡулым менән бүләк әҙерләүҙе хуп күрҙем. Был шөғөлөмдө ҡыҙҙа­рым да үҙ итте, Зәмфирәм айырыуса матур бәйләй, – ти оҫтабикә.

Фәриха апаның тағы бер ярат­ҡан шөғөлө – халыҡ медицинаһын өйрәнеү, дарыу үләндәре, төрлө ши­фалы майҙар, төнәтмәләр эш­ләү. “Үләндәрҙең артығы кәрәкмәй. Үҙегеҙгә килешкәнен белеп файҙа­ланһағыҙ, шул етә. Мин пәйғәмбәр тыр­нағы, мәтрүшкә, мелисса, бола­нут, кесерткән, әрем, энәлек, аҡ сәс­кә, сиренде яратып ҡулланам. Мәҫә­лән, сирен һыҙлаған быуын­дарға килешә. Әремдән йыл һайын май эшләйем, ул иң аҙған хәлдәге ангинаны ла дауалау көсөнә эйә”, – тип халыҡ дауаһы серҙәрен уртаҡлашты ағинәй.

Фәриха Сәйҙел ҡыҙы ауыл тарихын өйрәнеү менән дә мауыға. Байғужа ауылында мәктәп асыуға, тәүге уҡытыусыларға бәйле бай мәғлүмәттәр туплаған.

Татыу ғаилә – ауыл күрке

Гөлназ менән Флорид Әмиров­тар – Байғужаның матур ғаиләлә­ренең береһе. Улар дүрт балаға ғүмер бүләк иткән. Ғаилә башлығы Флорид Ҡасим улы “Башнефть-Яңауыл” йәмғиәтендә оператор булып эшләй, Гөлназ Зәбир ҡыҙы – тәрбиәсе. Өлкән улдары Илнур менән Айнурҙың да ғаиләләре Нефтекама ҡалаһында төпләнгән. Килендәре Лариса һәм Руфина ла күптән инде был йортта үҙ кешегә әйләнгән. Өс йәшлек Лия – нәнәй менән ҡартатайҙың яратып, көтөп алған ҡәҙерле ҡунағы. Әмиров­тар­ҙың кесе улдары Айваз, Илназ – игеҙәктәр. Әлеге ваҡытта Айваз Уссурийск ҡалаһында хәрби бурысын үтәй. Һалдаттың имен-аман ҡай­тыуын ата-әсәһе, бөтә туған­да­ры ашҡынып көтә. Илназ Бай­ғужа мәктәбендә физик тәрбиә уҡытыусыһы булып эшләй, бер үк мәлдә Өфө университетының Бөрө филиалында уҡып та йөрөй. Әйткәндәй, егеттәрҙең барыһы ла йыр-моңға һәләтле.

Әмировтарҙың күркәм йорто, төҙөк хужалығы әллә ҡайҙан уҡ бын­да егәрле, матур тормошҡа ынтыл­ған кешеләр йәшәүе хаҡында һөйләй.

– Бергәләп баҡса үҫтерәбеҙ, ҡош-ҡорт аҫрайбыҙ. Тәбиғәттә бу­лырға, емеш-еләк йыйырға ярата­быҙ. Бер эштән дә ҡурҡмай, тота­быҙ ҙа үҙебеҙ эшләйбеҙ, – ти уңған хужалар.

Кинйә улдары Илназ үҙенсә­лекле шөғөлгә – инкубаторҙа ҡош-ҡорт сығарыуға тотонған. Ауыл халҡынан заказдар ҙа ҡабул итә. Әлегә ике инкубаторҙары бар, унда бройлер, бүҙәнә себештәре сығарғандар, башҡа төрлө ҡош-ҡорт та үрсетәләр.

“Бөгөн йәштәрҙең күбеһе ҡалала төпләнеүҙе хуп күрә. Ундай уй-ни­әт бармы?” – тип һорайбыҙ Илназ­дан. “Юҡ, миңә ауылда йәшәү оҡ­шай”, – тип етди яуапланы егет. Әйт­кәндәй, ул Байғужала йәштәр ойошмаһы төҙөп ебәргән, ауыл тормошон йәнләндереү йәһәтенән дә пландары ҙур. Илназ кеүек “ауыл­да йәшәү оҡшай” тип торған алмаш булғанда, ауылдар ҙа йәшәр, тормош дауам итер.

- Гөлдәр ЯҠШЫҒОЛОВА