Күңел йылыһын өләшә

Ихласлығы, эскерһеҙлеге менән арбаны Байым ағинәйе. Ысын мәғәнәһендә ағинәй дәрәжәһенә лайыҡ ул Мәрхәбә Садиҡова. Хәҙер боронғо өләсәйҙәрҙе һирәк осратырһың. Үҙенән ғәжәйеп күңел йылыһы бөркөлә, уның янында шундай рәхәт, тыныс.

“Йәшлек – бер генә мәл, сәскә булып ҡойола ул”, – тип моңланып, орсоғон зыр әйләндереп йөн иләп ултырған алсаҡ инәй ҡаршыланы беҙҙе. Сит-ят кешеләрҙе күргәс, һикереп тороп, орсоҡтай әйләнә башланы. Бына-бына 93 йәшенә аяҡ баҫырға тора тип әйтерлек тә түгел, йәштәрсә теремек, күҙҙәре осҡондай янған инәй түргә әйҙәне. Ике бүлмәле бәләкәй өйҙөң төп яғы алыҫ бала саҡҡа алып ҡайтҡандай тойолдо. Карауатта ҡат-ҡат күпертеп өйөлгән яҫтыҡтар, сигелгән япмалар, иҙәндә сағыу итеп бәйләнгән ба­лаҫтар, тәҙрә төптәрендә яран гөлдәр – хайран ҡалдырҙы. Ә өйө­нөң таҙалығы, бөхтәлеге! Күк ерлек­тәге аҡ сәскәле күлдәге лә үҙенә килешеп тора. Шундай ябай, күңелгә яҡын матурлыҡҡа арбалып, Мәрхәбә инәйҙең тормош сәхифәләрен тыңланым, хәтере теүәл – әллә ҡасанғы ваҡиғаларҙы кисәгеләй итеп һөйләй. Яйҡар ҡыҙы бәләкәй­ҙән сос, эшкә талымһыҙ булып буй еткергән, үҫмер йылдары ауыр һуғыш осорона тура килгән.

– Уҡырға китап-дәфтәр булманы, берәй ҡайҙан сәй ҡағыҙы тапһаҡ, шул да ҡыуаныс. Өҫкә кейем, аяҡҡа итек юҡ. Яланаяҡ йөрөнөк, нисек ауырымағанбыҙ?! 12 йәшемдә генә колхозда эшләнем, ураҡ, бесән өмәләрендә йөрөнөм. Утыҙар күбә һалабыҙ, планды тиҙерәк тултырыу өсөн таңғы биштән китәбеҙ. Быны үтәгәс, икенсе йылына 50-шәр центнер өҫтәнеләр. Эш көнө таяҡ менән генә иҫәпләнә, аслы-туҡлыбыҙ, әсе ҡатыҡты ла үлсәп кенә бирәләр. Леспромхозда ла эшләнем, – тип бәйән итте инәй, ғүмер ебен тағатып.

16 йәшендә генә Байым ауылы егете Асрар Садиҡовҡа кейәүгә сы­ғып, ярты быуаттан ашыу бергә бә­хетле йәшәгәндәр. Шуның 22 йылын ҡәйнә-ҡайны менән татыу ғүмер ит­кәндәр. Ете бала үҫтергәндәр. “Дүрткә-дүрт өйҙә ете кеше йәшәнек, ҡайны-ҡәйнәне хөрмәт иттек, ҡаршы һүҙ түгел, берәй нәмә әйтергә лә оя­ла инек”, – ти. Мәрхәбә Баймө­хәмәт ҡыҙы колхоз баҡсаһында йәшелсә үҫтерә. Унда 25 йыл эшләй. Яландай ҙур баҡсаға йылғанан һыу ташырға, икһеҙ-сикһеҙ түтәлдәргә ҡойорға кәрәк. Һыу һыуыҡ, итек эсенә тула. Күмәк балаға үҙе тегеп-бәйләп кейендерә. Шәплеге, өлгөрлөгө арҡаһында балалары матур кейемдә, өҫтәре гел таҙа йөрөй.

Мәрхәбә менән Асрар Садиҡов­тар балаларын белемле итергә тырышҡан. Ғаилә башлығы үҙе оҙаҡ йылдар сауҙа өлкәһендә эшләгән, “Башҡортостандың сауҙа алдын­ғыһы” билдәһе менән бүләкләнгән. Өлкән ҡыҙҙары Маһира, Башҡортос­тан дәүләт медицина университетын тамамлап, оҙаҡ йылдар Белорет ҡалаһында педиатр булып эшләй, “Башҡортостандың һаулыҡ һаҡлау алдынғыһы” тигән маҡтаулы исемгә лайыҡ булған. Улдары Ансар, Стәрлетамаҡта юғары белем алып, райондың хоҡуҡ һаҡлау органдарында хеҙмәт итә, милиция майоры, МВД ветераны. Таһира, әсәһенән күрмәксе, тегенеүгә оҫта, биш бала тәрбиәләй. Йомабикә БДУ-ның химия-биология факультетында белем алған, 35 йыл Байым мәктәбендә уҡытҡан, Башҡортостандың мәғариф алдынғыһы, хеҙмәт ветераны. Зәбирә бухгалтер һөнәрен һайлаған, Сермән ауылында төпләнгән. Ишкилде Өфө дәүләт нефть-техник университетында инженер-төҙөүсегә уҡыған, район хакимиәтендә эшләгән. Рөстәм хужалыҡта шофер булған.

Бәхетле көндәрҙән һуң ҡара ҡайғылы мәлдәр ҙә көтөп торған икән. Хоҙай үҙенең яратҡан бәндәһен һынармын тигәнгә ышанырлыҡ. Балаларының, иренең үлемдәрен нисек кисергәнен, яңынан йәшәргә ҡайҙан көс тапҡанын үҙе генә белә. Ете балаһының дүртәүһен ер ҡуйы­нына һалған әсәнең йөрәк яралары бер ҡасан да уңалмайҙыр. “Ҡайғым­ды эш менән генә баҫам”, – тигән әсәнең ныҡлығына, сабырлығына ғәжәп итәһең.

Ысынлап та, оло йәштә булыуына ҡарамаҫтан, бер минут буш ултырып сыҙамай. Балаларының ярҙамлашабыҙ тиеүҙәренә ҡарамай, улар килеүгә эште бөтөрөп ҡуя. Яҙ етеү менән баҡса ерен үҙе ҡаҙа башлай, ҡапҡа тирәһен ипкә килтерә, күршеһендә йәшәгән килене эштә саҡта, малдарына күҙ-ҡолаҡ булып, бесән ташлап, һыу эсерергә лә өлгөрә. Емеш-еләккә шәп, йыя һалып, вареньеһын да ҡайната, балаларым килһә тип, һалма йәйеп ҡырҡа һала, буҙа ла ҡоя, мунсаһын да яға. Көнөнә бер пар ойоҡ-бейәләйҙе ыһ та тимәй бәйләй, һәр береһенә инселәп әҙерләй. Күлдәкте лә үҙе тегеп кейә. Боронғоса, таҫмалап-әберкәләп те­гелгән башҡорт күлдәктәре лә күп, һәр береһенә бишмәт йә кәзәкейе бар, уларына тағылған тәңкәләрҙең күп­легенә иҫең китерлек. Ҡыҙҙарына ла һәр береһенә ҡупшылап тегеп бир­гән. Күлдәктәрен кейеп, иҙән урта­һына таҡмаҡлап бейергә лә төшөп кит­те. Йәш сағында йыр-бейеүгә бик маһир булған, тик ҡайғылы мәлдә­рендә сәхнәлә йөрөрлөкмө? Ейән-ейән­сәрҙәренең туйҙарында баш­ҡорт­са кейенеп түрҙә ултырған Мәрхә­бә инәй – оло ғаиләнең, араның тотҡаһы, ғорурлығы. 19 ейән-ейәнсәр, 34 бүлә-бүләсәр, бер тыуасарға өлә­сәй ул. Һәр береһенә күңел йылы­һын, күҙ нурын биреп әҙерләгән бир­нә­һе менән оло тормош юлына фатихаларын биреп оҙата.

Быйыл уҙған “Һаумыһығыҙ, ауылдаштар!” байрамында Байым ауылы­ның иң оло, абруйлы кешеләренең береһе – Мәр­хәбә Садиҡоваға “Мил­ләт әсәһе” ми­ҙалы тапшырылған. Юғары наградаға хаҡлы оло йөрәкле әсә. Уның ҡылғандары иһә – бары изгелек.

– Был донъялар фани ғына, татыу йәшәгеҙ. Ил-йортҡа именлек, тыныс­лыҡ ҡайтһын, балаҡайҙар оҙон ғүмер­ле-тәүфиҡлы булһын, – тип теләй ысын күңелдән яҙмыш һынауҙарына бирешмәгән, һәр көнө өсөн Хоҙайға рәхмәтле була белгән Мәрхәбә Баймөхәмәт ҡыҙы.

Шәплегегеҙгә күҙҙәр генә теймә­һен, йөҙгәсә йәшәгеҙ, тип теләнем арҡамдан тупылдатып һөйөп ҡалған нурлы инәйгә. Ҡулыма тотторған бүләге – йомшаҡ ҡына аҡ йөн ойоғо менән бергә күңел йылыһын, һынау­ҙарҙа һынмаған рух ныҡлығын, балаларса бер ҡатлылығын өләште кеүек.

-  Динара САФИУЛЛИНА
Әбйәлил районы