Тиң хоҡуҡлы технологик партнерлыҡ – Башҡортостандың халыҡ-ара киләсәккә лидер ҡарашы

Халыҡ-ара бизнес аҙналығының икенсе көнөндә бөтә донъяға билдәле технологик футуролог, финанс стратегы, Macro-Advisory-ға нигеҙ һалыусы Кристофер Дж. Уифер сығыш яһаны.

- Киләсәк барлыҡҡа килгән күп полярлы донъяла тиң хоҡуҡлы партнерлыҡ нигеҙендә төҙөлә, тип фаразлайҙар. Киләсәкте алдан күҙаллау мөмкинме? Был донъя иртәгә, ун-егерме йылдан һуң нисек күренер. Беҙ тенденциялар тураһында сикһеҙ һөйләй алабыҙ, әммә һәр ваҡыт ыңғай һәм кире сюрприздарҙың ҡотолғоһоҙ булыуын аңларға тейешбеҙ. Бөтә донъя банкы киләһе йыл әкрен үҫеү һәм рецессия менән билдәләнәсәк тип иҫкәртә, айырыуса Европала. Хөкүмәттәр алдағы йылдарҙа сәйәсәттә консерватив буласаҡ, һәм был төрлө өлкәләргә инвестицияларға йоғонто яһаясаҡ. Йорт хужалыҡтары, аҡса һаҡлап, яңы үҫеш циклын көтә. Йәшел энергия бер ҡасан да өҫтөнлөк итмәй, был иң яҡшы осраҡта егерме-утыҙ йылдан һуң була. Донъяның сәйәси полярлығы үҙгәрә. Һәм беҙ күп кенә союздаштарҙың көнбайыш коалицияларынан бөтөнләй икенсе принциптарға ҡоролғанын күрәбеҙ. Шуға күрә БРИКС-тың киңәйеүе һәм уның Шанхай Хеҙмәттәшлек Ойошмаһы менән хеҙмәттәшлеге партнер дәүләттәрҙең үҫешенә, тар мәғәнәлә Башҡортостан менән Рәсәйгә нисек йоғонто яһауы ҡыҙыҡ? пленар ултырышта Ҡатнашыусыларға Кристофер Дж. Уифер

- Ҡабул итеүсе яҡ булараҡ, Өфөлә бөтәһен дә сәләмләргә рөхсәт итегеҙ. Йылдан-йыл беҙҙең форум йөкмәткелерәк һәм сағыуыраҡ була бара. Мин ҡаҙаҡ ҡәрҙәштәребеҙ өсөн шатмын, уларҙың халҡы 20 миллион сиген үтеп, Ҡаҙағстан үҙе ҡеүәтле индустриаль державаға әйләнде. Беҙҙең тауар әйләнеше бер нисә тапҡырға арта һәм тәрән үҙ-ара интеграция бара. Белоруссия менән машиналар эшләү өлкәһендә хеҙмәттәшлек итәбеҙ, Башҡортостанда төҙөлөш һәм коммуналь техника етештереү буйынса икенсе заводҡа нигеҙ һалынды. Ҡытай тураһында әйтмәй булдыра алмайым. Беҙгә ҙур вәкиллекле делегация килде, һәм беҙ улар менән эшләргә теләйбеҙ. Ҡытай Халыҡ республикаһы, 21 быуат башындағы иҫ киткес технологик алға китеште иҫәпкә алып, мөмкинлектәре сикләнмәгән партнер.

Һәм беҙгә Төркиәнән, Һиндостандан һәм Бангладештан партнерҙарыбыҙҙың да бында булыуы бик оҡшай. Беҙ 112 дәүләт менән мөнәсәбәттәрҙә, Башҡортостан өсөн был бик мөһим – уларҙы үҫтереү һәм тәрәнәйтеү. Партнерлыҡһыҙ уңыш булмаҫ, моғайын. 4 йыл элек Башҡортостандың 800-ҙән ашыу предприятиеһы тышҡы сауҙа эшмәкәрлеге алып барҙы, хәҙер инде ике тапҡырға күберәк. Иртәгә ниндәй буласаҡ? Хыялланырға ғына түгел, ижад итергә лә кәрәк. Ярты быуатҡа алдан әйтеп тормайынса, 2030 йылға Башҡортостан образын формалаштырырға тырышабыҙ һәм үҙ-ара файҙалы тиң хоҡуҡлы кооперацияла уңыштың нигеҙен күрәбеҙ. Дәүләттәрҙең хеҙмәттәшлеге иһә, кешеләр өсөн һәм кешеләр өсөн урынлаштырылғанда, беҙҙең өсөн мәғәнәгә эйә – кешеләрҙең тормошо яҡшыраҡ булһын өсөн, - тип үҙ ҡарашы менән уртаҡлашты Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров.  Прогноз миҫалы булараҡ, республика етәксеһе шунда уҡ, берлектәге эш һөҙөмтәһендә, ун йылдан һуң, алып барыусы ниндәй телдә – башҡорт, ҡаҙаҡ, белорус йәки ҡытай телендә – һөйләшмәһә лә, барыһы ла уны аңлар, тип фаразланы. Ҡаҙағстан Республикаһының сәнәғәт һәм төҙөлөш министры Канат Шарлапаев Башҡортостан һәм Ҡаҙағстан халыҡтарының тығыҙ бәйләнештәрен раҫланы.

 - Беҙҙең хеҙмәттәшлек тиҫтә йылдар дауам итә. Беҙ Рәсәйҙә көслө партнер таптыҡ. Был беҙгә иҡтисади хеҙмәттәшлек өсөн ныҡлы нигеҙ булдырырға мөмкинлек бирҙе. Ҡаҙағстан Һәм Башҡортостан хөкүмәттәре араһында перспективалы партнерлыҡтың юл картаһына ҡул ҡуйылды. Беҙ Әле үк Башҡортостан һәм Ҡаҙағстан төбәктәре халҡы мәнфәғәтендә уйнаясаҡ мөнәсәбәттәр төҙөү өҫтөндә эшләйбеҙ. Республикалар араһында иҡтисади бәйләнештәр бик тығыҙ булғанлыҡтан, сауҙа һәм сәнәғәт мөнәсәбәттәре юғары кимәлдә, – тип билдәләне Канат Шарлапаев.

Пленар ултырыш модераторының Ҡытай менән Рәсәй хеҙмәттәшлеге тураһындағы һорауына яуап биреп, Ҡытайҙың цифрлы активтар институты идараһы Башлығы Хуанг Джингнан күршеләрҙең ике яҡлы мөнәсәбәттәрендә ҡулланылған төп иҡтисади инструменттар тураһында һөйләне.

– Тышҡы инвестициялар һәм сауҙа-иҡтисад үҫеше өсөн ҙур сығанаҡтар икәнен аңлайбыҙ. Әлеге ваҡытта беҙҙең илдәр араһында был сегмент әүҙем үҫешә, был йүнәлештә ярҙам бар. Һис шикһеҙ, инвестициялар өсөн ниндәй секторҙар иң ҡыҙыҡлыһы икәнен аңларға тейешбеҙ. Бер нисә уртаҡ проектыбыҙ бар, улар үҙҙәренең уңышын иҫбатлаған да инде. Был проекттарҙы артабан да тормошҡа ашырырға, шулай уҡ яңыларын үҫтерергә кәрәклеген аңлау бар. 2019 йылдан Алып Башҡортостан менән әүҙем хеҙмәттәшлек итәбеҙ. Беҙ оҙайлы үҫеш этабын үттек, республикала берлектәге производство булдырҙыҡ. Хәҙер был завод үҙ өлкәһендә билдәле бер уңыштарға өлгәшә. Етештерелгән продукция Стратегик булып Тора Һәм Башҡортостан территорияһында ғына Түгел, Унан ситтә лә ҙур һорау менән файҙалана, – тип Уртаҡлашты Хуанг Джингнан.

РФ сәнәғәт һәм сауҙа министры урынбаҫары Алексей Груздев, санкцияларға һәм глобаль катаклизмдарға ҡарамаҫтан, Рәсәйҙең тиң хоҡуҡлы партнерлыҡҡа асыҡ булыуы үҙенең мөһим ролен уйнаясаҡ, тип фаразлай.

- Бөгөн беҙ пандемиянан һуң иҡтисадтың аяҡҡа баҫыуын теркәйбеҙ. Был, моғайын, күп илдәрҙең индустриялашыуына этәргес булғандыр. Бөгөн был процестың практик һөҙөмтәһен күрәбеҙ-плюс яңы тышҡы баҙарҙарҙы үҙләштереү. Бер яҡлы сикләүҙәрҙең бығаса булмаған тулҡыны-илебеҙ уларҙы еңеп сыға. Һәм алға бара. Бынан тыш, элек юғалған кооперация сылбырҙары тергеҙелә. Айырыуса Евразия киңлегендә. Еңел сәнәғәттән алып авиация төҙөлөшөнә тиклем төрлө тармаҡтарҙа сәнәғәт кооперацияһына яңы тренд билдәләнә. Һәм тағы бер тренд-сит илдәрҙәге компанияларыбыҙҙың күбәйеүе. Мәҫәлән, Мысырҙа проектланған сәнәғәт паркы. Беҙ һатырға ғына түгел, ә локалләштерелгән тауарҙарыбыҙ менән перспективалы баҙарҙарға килергә лә әҙербеҙ. Әгәр киләсәккә ҡарашты йомғаҡлаһаҡ, ул тиң хоҡуҡлы кооперацияла, тулы технологик кооперацияла буласаҡ. Партнерлыҡ тигеҙ ҡараш гарантияланған саҡта. Һәр хәлдә - Рәсәй технологик суверенитетын һаҡлау, - тине Алексей Груздев.

ШОС, БРИКС кеүек үк, башҡа донъяның күҙҙәрен иң элек ике яҡ өсөн дә файҙалы, өҫтөнлөкһөҙ яҡшы күршелек принциптарына ҡоролған нәмәләр менән йәлеп итә, тип иҫәпләй Рәсәй Федерацияһы Президентының шанхай хеҙмәттәшлек ойошмаһы эштәре буйынса махсус вәкиле Бәхтиәр Хәкимов.

 - Киләсәккә күҙ һалыр алдынан ретроспектив ҡараштан баш тартырға рөхсәт итәм. 2025 йылға тиклем Шанхай Хеҙмәттәшлек Ойошмаһын үҫтереү стратегияһын ҡабул иткән саммитты Өфө ҡабул итте. Һәм уның нигеҙендә 2010 йылдар уртаһында ҡатнашыусы дәүләттәр сиктәрендә ышаныс нығытыу тураһында һөйләшеүҙәр ята. Хәҙер улар туғыҙ, беҙгә Беларусь ҡушыла. Һәм ойошманың ағзаһы булырға теләүселәр исемлеге лә үҫеүен дауам итә. ШОС хәрби-сәйәси блок түгел, әммә иҡтисади кооперация уның үҫеше өсөн шарт булып тора. Хәҙер ойошманың үҫеш тарихын иҫәпкә алып, Бөтә ШОС системалары эшмәкәрлеген комплекслы үҙгәртеп ҡороу бара. Ул кемгәлер ҡаршы түгел, ә бөтә ҡыҙыҡһынған дәүләттәргә асыҡ. ШОС һәр илгә яҡында партнер барлығына ышаныс бирә һәм һәр ваҡыт үҙ яурынын ҡуйып торған халыҡ тотороҡло һәм хәүефһеҙ үҫешергә мөмкинлек бирә. Был аҙыҡ - түлек, энергетика һәм транспорт хәүефһеҙлеге, - тип һөйләне Бәхтиәр Хәкимов.

Беларусь Республикаһы иҡтисад министры урынбаҫары Татьяна Бранцевич тәүге һүҙҙәрендә Радий Хәбиров йыйған идара итеү командаһының кимәленә һоҡланыуын белдерҙе. Беларусьты ышаныслы тышҡы иҡтисади партнер итеп һайлаған Башҡортостан даими рәүештә үҙе тәҡдим итә һәм берлектәге производстволар булдырыу, иҡтисадтың төрлө секторҙарында хеҙмәттәшлек итеү тәҡдимдәренә ҡолаҡ һала. Нимәгә тотонорға белмәйһең, перспективалар шундай. Сәнәғәт кооперацияһы союз программалары сиктәрендә тормошҡа ашырыла. Күҙ алдына килтерегеҙ, импортты алмаштырыу буйынса беҙҙең өсөн асылған баҙар ғына 50 миллиард доллар самаһы тәшкил итә. Башҡортостан беҙҙең менән бергә импорт тәьминәте буйынса компетенцияларҙы тикшерергә һәм берлектәге проекттарҙа нимә хәл итергә мөмкинлеген хәл итергә тейеш. Башҡортостан биләмәһендә аккумуляторҙар, туҡланыу элементтары етештереү буйынса тағы ла ике завод төҙөү идеяһы бар. Алда ике дәүләттең дә халҡы мәнфәғәтендә тиҫтәләгән йылдар берлектәге иҡтисади һәм фәнни проекттар көтә, тип уйлайым, - тип һөйләне Татьяна Бранцевич.

- Беҙ кешеләргә таянабыҙ, беҙҙең өсөн дәүләт халҡының именлеге, уңайлылыҡ һәм хәүефһеҙлек - уларҙың һәм уларҙың ғаиләләренең төп өҫтөнлөгө. Алдағы йылдарҙа республика үҫешендә ошондай йүнәлеш аласаҡбыҙ, - тип йомғаҡ яһаны Радий Хәбиров.