“Башҡорт йорто” гөрләп эшләр

Татарстанда йәшәгән башҡорттарҙың бөгөнгө хәл-әхүәле тураһында Башҡортостан халҡына еткергем килеп, ҡулыма ҡәләм алдым. Үтеп киткән йылдарыбыҙ ниндәй генә  булһа ла, Ҡазанда йәшәгән башҡорт халҡы һис тә төшөнкөлөккә бирелмәне, тип әйтһәм, дөрөҫ булыр.

Башҡорт халҡы үҙенең тарихы, тыуған төйәгенең гүзәллеге, ҡурайы, моңо менән ғорурлана белә. Милләттәштәребеҙҙең бер-береһенә ярҙамсыл, алсаҡ йөҙлө, моңло, ҡунаҡсыл халыҡ икәнен Татарстанда ла бик яҡшы беләләр.

Дөрөҫөн әйтергә кәрәк, бындағы халыҡ йышыраҡ йырсылар менән ҡыҙыҡһына. “Урал итәгендә, ҡурай моңо һеңеп тыуған бала илап түгел, йырлап тыуа, тип әйтеүҙәре дөрөҫмө?” – тигәнерәк һорау ҙа бирәләр миңә. Ә мин иһә йырсылар тураһында түгел, Башҡортостандың Яҙыусылар союзы ағзаһы, шағирә, яҙыусы Фирҙәүес Тимербулат ҡыҙы Бәширова тураһында иҫкә төшөрөп үткем килә. “Илем үҙенең данлыҡлы кешеләрен онотмай!” – тип тә әйткем килә. Фирҙәүес Тимербулат ҡыҙы тураһында “Башҡортостан” гәзи­тендә лә күп яҙҙылар. Уның шиғыр­ҙары йыш ҡына Башҡорт­остан матбуғатында донъя күреп тора.

Күптәргә мәғлүм булғанынса, Фирҙәүес Бәширова Башҡорт­остандың иң гүзәл райондарының береһе – Ишембай районының Смаҡай ауылында (хәҙер – Ишембай ҡалаһының бер биҫтәһе) тыуып үҫкән. 1964 йылда Ишембайҙың 2-се интернат-мәктәбен көмөш миҙалға тамамлаған. Хеҙмәт юлын 1968 йылда Силәбе өлкәһенең Арғаяш районы Бажыҡ ауылында физика уҡытыусыһы булып башлаған. Артабан Башҡорт­остан­дың Бәләбәй ҡалаһындағы машиналар эшләү техникумында уҡыта. 1971 йылда Силәбе  дәүләт педагогия институтында диплом яҡлай. Кейәүгә сығып, Татарстанға күсеп барғас, “КамАЗ”да инженер, Яр Саллы ҡалаһының Автозавод район Советы башҡарма комитетында иҡтисадсы була. Күп йылдар Татарстан Республикаһы президенты аппаратында халыҡ-ара мөнәсә­бәттәр буйынса референт, респуб­ликаның Төбәк һәм милли сәйәсәт министрлығы бүлегендә төп белгес вазифаларын башҡара.

Ул “Ләйсән” әҙәби ойошмаһын етәкләй. Яр Саллы ҡалаһында башҡорт егете Йәдкәр Әхәт улы Бәширов менән тормош ҡороп ебәргәс, Ҡазан ҡалаһына күсеп киләләр һәм хәҙерге көнгә тиклем унда йәшәп, үҙ халҡына хеҙмәт итәләр.

“Кеше ҡайнай тормош

ҡаҙанында,

Кем ут яҡҡан ҡаҙан аҫтына?

Был донъяла “Кем мин?” тигән

һорау

Нисә килә әҙәм башына?” –

тип яҙһа ла, был һорау Фирҙәүес Тимербулат ҡыҙының башына ла килмәйҙер тип уйлайым, сөнки ул үҙенең кем икәнен бик яҡшы белә. Күңеле менән генә түгел, эше менән дә үҙ халҡы өсөн тырышып йәшәгән ханым ул. Әгәр беҙҙе юлдарыбыҙ тағы ла осраштыр­маһа, бәлки, быларҙы һөйләмәгән дә булыр  инем.

2021 йылдың 19 декабрендә Ҡазанда “Башҡорт йорто” ойошма­һының ултырышы булды. Был сараға, Саба районы Байҙар Са­баһында Рәсәйҙең һәр ерендә яңғыраған “Дулҡын” радиоһының башҡорт телендә сыҡҡан “Мораҙым” тапшырыуын алып барыу­сы булараҡ, мине лә саҡырҙылар. Ошо йыйылышта Фирҙәүес Бәширова ла бар ине. Нисә йылдар күрешмәһәк тә, уны ваҡыт урап үткән кеүек – һаман да һөйкөмлө йылмайып, зәңгәр күҙҙәренән нур сәсә.

Үткәндәрҙе иҫкә төшөргәндә, 1992 йылда Ҡазанда йәшәгән бер төркөм башҡорттар “Башҡорт йорто” милли-мәҙәни ойошмаһын төҙөп, улар бер аҙҙан Татарстан башҡорттары ҡоролтайының төп терәгенә әйләнгәйне.

Фирҙәүес Тимербулат ҡыҙы күп йылдар дауамында ошо ойошма­ларға етәкселек итте.  Татарстан башҡорттары ҡоролтайын етәкләүҙе Түбәнге Каманан кардиолог Ғәли Әхтәр улы Хәсәновҡа, “Башҡорт йорто”на етәксе булыуҙы Ғәлим Мырҙабулатовҡа тапшырып, үҙен артабан яҙыу эшенә, ғаиләһенә бағышларға теләй. Әммә халҡы өсөн янып йәшәгән тынғыһыҙ кеше тыныс ҡына өйҙә ултыра алмай.

Ваҡытын яҙыу өҫтөндә үткәрергә тырышһа ла, милләттәштәренең эшен күҙәтеп бара, улар өсөн борсола. Шулай бер нисә йыл үтеп китә. “Башҡорт йорто”ноң эшмәкәр­леге һүрелә башлағандай тойола. Ойошма эсендә барлыҡҡа килгән “Аҡ тирәк” фольклор ансамбле, “Башҡорт йорто” шәменә һүнергә ирек бирмәй, төрлө сараларҙа ҡатнашып тора. Хатта райондарға ла сығалар. Байҙар Сабаһында “Халыҡтар дуҫлығы” һәм Татар теле көнө байрамында башҡорт йолаларын сәхнәләштереп, рәхмәт хатына лайыҡ булалар. Шулай уҡ Наурыҙ байрамында, яҙ көнө үткән һабантуйҙарҙа ҡатнашалар. Ҡа­занда “Балҡыш” конкурсында ҡат­нашып, лауреат исемен дә алалар. Ғөмүмән, Ҡазан ҡалаһында ойош­торолған бер генә байрамдан да ситтә ҡалмайҙар, башҡорт мәҙәни­әте менән таныштырып баралар.

Донъяға “тажлы зәхмәт” таралғандан һуң, “Аҡ тирәк” фольклор ансамбленең үтенесе буйынса, инде өлкән йәштә булыуына ҡарамаҫтан, “Башҡорт йорто”ноң етәксеһе итеп бер тауыштан тағы ла Фирҙәүес Бәшированы һайлап ҡуйҙылар. Һуңғы ваҡытта ансамблгә йәштәр, һәләтле яңы кешеләр килеүенә бәйле, ул үҙ исемен “Сыңрау торна” тип үҙгәртте. Әлфиә Ғилфанова етәкселегендәге “Сың­рау торна” фольклор ансамбле тиҙ арала концерт әҙерләп, Башҡорт теле көнөнә, шулай уҡ Ватанды һаҡлаусылар көнөнә арнап, Ҡазан ҡалаһындағы  Халыҡтар дуҫлығы йортонда үҙенең бай эстәлекле тамашаһын күрһәтте.

Һүҙ аҙағында шуны өҫтәп әйткем килә: “Башҡорт йорто” үткән йыл­дарҙағы кеүек гөрләп эшләр, тигән ышаныс бар. Үҙ хеҙмәте менән төрлө үрҙәрҙе яулаған яҡташта­рыбыҙ Татарстанда ғына түгел, башҡа төбәктәрҙә үткән байрам­дарҙа ла ҡатнашып, үҙ халҡына хеҙмәт итеренә иманым камил.

Рәхимә ВӘЛИУЛЛИНА.

Татарстан Республикаһы.