Солоҡсолоҡ үҫеш юлдарын табырмы?

Һуңғы осорҙа республика матбуғатында ҡортсолоҡто тергеҙеү, йәғни үҫтереү тураһында күп һөйләнелә. Башҡортостан етәкселеге лә халҡыбыҙҙың боронғо шөғөлө малсылыҡты һәм ҡортсолоҡто үҫтереүгә йүнәлеш бирә. Ауыл хужалығы хеҙмәткәрҙәренә арналған тантаналы сарала республика Башлығы вазифаһын ваҡытлыса башҡарыусы Радий Хәбиров: “Беҙ илдәге аграр етештереүселәр араһында лидерлыҡ позицияһын нығытасаҡбыҙ, бының өсөн ресурстарыбыҙ, белгестәребеҙ етәрлек. Иң мөһиме – яңы эш урындары булдырасаҡбыҙ. Ауыл халҡының табышын арттыра барып, көнкүреш, хеҙмәт шарттарын яҡшыртасаҡбыҙ”, – тине.

Башҡорт тоҡомло ҡортто һаҡлау зарур

Әлбиттә, етәкселектең ауыл халҡы­ның социаль-көнкүреш ки­мәлен үҫ­тереүгә, юлдар асыу­ға тос аҙым яһауы ҡыуан­ды­рыр­лыҡ хәл һәм күптәрҙә бө­гөн­гөгә ҡарағанда иртәгә ары­уыраҡ йәшәүгә өмөт уята. “Быйыл умартасы­лыҡты үҫтереү буйынса республика програм­маһын ҡабул итергә тейешбеҙ, ҡортсолоҡ тармағында үҫеш бар­лыҡҡа килтереү өсөн 614 мил­лион һум аҡса бүленәсәк”, – тине вице-премьер, Башҡорт­остан ауыл хужалығы министры Илшат Фәзрахманов.

Республика гәзитендә баҫыл­ған мә­ҡә­ләләрҙә лә киләсәктә эре умарта­сылыҡ хужалыҡ­та­рына ла, кооператив­тарға бер­ләш­кәндәргә лә, эшен яңы баш­лаған йүнселдәргә лә ҙур ярҙам күрһәтеләсәге тураһында әйтел­де. Мәҫәлән, журналист Марат Әминев “Башҡортостан” гәзите­нең 2018 йылдың 19 октябрь һа­нында “Башҡорт балы – хал­ҡыбыҙ һағы” исемле мәҡә­лә­һен­­дә: “Башҡортостандың умар­тасылыҡ һәм апитерапия буйынса ғилми-тикшеренеү үҙәге директоры Әмир Ишемғоловтың фекер йөрөтөүенә таянып, күс­тәр һанын бер миллион 350 мең­гә еткергән хәлдә, кәмендә 175 мең тонна бал етештереү мөмкинлеге барлыҡҡа килер ине. Юғиһә, бө­гөнгө көндән 5-6 мең тонна ғына тауар балы етештереп, Рә­сәй күләмендә әҙерләнгәндең 9 процентын ғына тәшкил итәбеҙ. Шул ғына етештергәнде лә һата алмай яфаланабыҙ”, – тип яҙҙы. Тәрән фекер йөрөтөп иҫәпләһәк, фараз-хыялды тор­мошҡа ашырған хәлдә, йән ба­шына 43,7 кг сифатлы, ҡиммәт­ле бал етеште­реләсәк. Шул ки­мәлде һаҡла­ғанда, башҡорт балы донъя баҙарын­да лайыҡлы урын алһа ғына, беҙ ҡортсо­ларҙың маҡ­сатлы, һө­ҙөмтәле эшмәкәрлек алып барыуына өлгәшәсәкбеҙ. Юғары сортлы, сифатлы бал етештереү өсөн башҡорт то­ҡомло ҡорт­тар­ҙы күҙ ҡара­һындай һаҡлау – көнүҙәк мәсьәлә. Быға фәҡәт ата-бабалар шөғөлө – солоҡ­со­лоҡто терге­ҙеп кенә ирешеп буласаҡ! Ул башҡа төр ҡорттар­ҙан, беҙҙәге ҡаты климат шарт­тарына яраҡлашып, солоҡтарҙа ҡышлап сыға алыуы менән айырыла. Тимәк, солоҡсо уңышлы эшмәкәрлек алып барыу өсөн фәҡәт ошондай ҡорттарҙы ғына ҡышлатыуҙы хәстәр­ләйәсәк, йәғни Карпат, Алтай ҡорттары­ның ҡышлау шарттарына яраҡ­һыҙлығын белеп эш итәсәк. Һө­ҙөмтәлә башҡорт тоҡомло ҡорт­тар ғына барлыҡҡа киләсәк.

Төптән уйла­ғанда, юғары сорт­лы солоҡ балы (бренд) етеш­тереп, донъя баҙарында ла­йыҡлы урын биләүгә мөм­кин­легебеҙ бар. Киләсәктә 175 мең тонна бал әҙерләү маҡсатын ҡуйып, шуның етенән бер өлө­шөн – 25 мең тоннаһын солоҡта һәм түмәр умарта­ларҙа етештереп, йүкә һәм урмандағы төр­лө сәскә­ләрҙән генә йыйылған кәрәҙле балды донъя баҙарына сығара башлайбыҙ икән, һис шикһеҙ, маҡса­тыбыҙға өлгәшер­беҙ, тигән һүҙ.

Күрһәтелгән кимәлдәге балды етеш­тереү – тормошҡа аш­маҫлыҡ хыял түгел, ысынбар­лыҡ, сөнки солоҡсолоҡто Белорет, Бөрйән, Йылайыр, Күгәрсен, Ишембай, Мәләүез, Нуриман, Иглин, Ҡариҙел, Асҡын, ә түмәр умарталар менән шөғөлдө һәр районда барлыҡҡа килтерергә мөмкин. Мәшғүллекте йәнлән­дереү, фәҡәт кәсепселекте тер­геҙеү өсөн янып-көйөп йөрөгән­дәргә кәртәләр барлыҡҡа килте­реүҙе туҡтатырға ғына кәрәк.

Грант юллау барышындағы мәғлү­мәт­тәргә ҡарағанда, йәш­тәрҙең үҙ эшен асып, илһамла­нып эшләүгә дәрте булһа ла, шундай кимәлдә ҡағыҙҙар әҙер­ләү системаһы дауам итһә, ул бер ваҡытта ла Хөкүмәттән ярҙам ала алмаясаҡ. Беренсе­нән, һиңә МФЦ-нан бер ҡайҙа ла түләүең булмауы тураһында белешмә алырға кәрәк. Бөгөн кредит йә ипотека алып, бурыс­ҡа батмағандар бармаҡ менән генә һанарлыҡ табаһа! Ярай, бурысһыҙ кеше табылды ла, ти. Ул икенсе кәртәгә осраясаҡ... Ниндәй суммаға дәғүә итәһең, шуның ун (хәҙер 25) проценты күләмендә, дәғүәсенең иҫәбендә аҡса ятырға тейеш, йәғни миллион ярымға дәғүә итһә, 375000 һум. Уныһын да тапты, ти. Дәғүәсе үҙе иҫәп тотҡан күләмгә ярашлы машина йә башҡа әй­бергә килешеү төҙөй икән, шу­ның һалымын (НДС) үҙе түләргә тейеш, йәғни 300000 һум күлә­мендә. Унан башҡа юл сығым­дары, мисәт һәм төрлө ваҡ сығымдар...

Ҡыҫҡаһы, миллион ярым яр­ҙам алыу өсөн кеҫәңдә шуның яртыһы күләмендә аҡ­саң булыуы мотлаҡ! Бындай күләм­дәге аҡсаны эш таба алмай ҡаңғы­рып йөрөгәндәр ҡайҙан тапһын! Тимәк, субсидия-гранттар элек­тән мая туплай алған хәллеләр өсөн генә. Тағы ла мәғәнәһеҙ рәүештә таптырылған ҡағыҙҙар вариантында ошондай пункт та бар. Йәнәһе, эшҡыуар юридик ойошмалар менән генә килешеү төҙөргә тейеш! Физик шәхестәр менән рәсми документ төҙөү дөрөҫ түгел, йәнәһе.

Был үҙ эшен башлаусы­лар­ҙың эшмә­кәрлегенә туранан-тура аяҡ салыу тигән һүҙ, сөнки күпселек ауыл советы билә­мә­ләрендә бер-ике генә шәхес юридик эш кәсебе булдыра ал­ған. Улары ла һатыусылыҡ ме­нән генә мәшғүл. Улар, әлбиттә, умарта эшләүгә, солоҡ уйыу эш­тәре буйынса килешеү төҙөп, йөклә­мә алмаясаҡтар...

Минеңсә, киләсәкте ҡайғырт­ҡан етәксе райондарҙан килгән­дәргә иғтибарлы, ихтирамлы бу­лырға тейеш. Насир Уразбаев, Зекериә Аҡназаров кеүек. Ғөмү­мән, ҡортсолоҡ тармағында үҫеш барлыҡҡа килтереү өсөн, 614 миллион һум аҡса бүле­нә­сәк, тип әйткән икән Башҡортос­тан ауыл хужалығы министры, вице-премьер Илшат Фәзрах­манов, программа буйынса бү­ленгән аҡса фәҡәт маҡсатлы эш­мәкәрлек алып барғандар ҡулына ғына тотторолорға тейеш!