Кәйеф тиҙ үҙгәрә, һүлпәнлек һиҙелә...

Оҙайлы ҡыш көндәренән һуң тәбиғәттә лә, сатлама һыуыҡтарҙан арыған кеше организмында ла, нигеҙҙә, бер үк хәлдәр бара: тормош ҡайнай, гормондар уйнай, йәшәйеш “программалары” ҡайтанан тергеҙелә. Тик бына быларҙың барыһына ла тәбиғәт әҙер булһа, кешеләр иһә улай уҡ түгел. Тап ошо осорҙа арығанлыҡ, хәлһеҙлек һиҙелә башлай. Иғтибарығыҙға түбәндәге кәңәштәрҙе тәҡдим итәбеҙ.

Һәр иртәне гимнастиканан башла!

Көн һайын иртән физик күнекмәләр эшләү тәүлек әйләнәһенә көс тупларға ярҙам итә. Әйткәндәй, ҡытайҙар һәр иртәне физик күнекмәләрҙән башлай. Был илдәге парктарҙа гимнастиканың төрлө төрө менән шөғөлләнгән кешеләрҙе күреү – ғәҙәти күренеш.

Иртәнге гимнастиканы даими эшләү организмда ҡан әйлә­нешен, матдәләр алмашыныуын яҡшырта, токсиндарҙы сығара һәм шатлыҡ, бәхет гормоны – эндорфиндың эшлә­неүен тиҙләтә, иғтибарлылыҡты арттыра, стреслы хәлдәрҙән сығырға булышлыҡ итә. Әммә бындай күнегеүҙәр ябай һәм еңел булырға тейеш, юғиһә йоҡонан уянып бөтмәгән организмдың көсөргәнеш кисереүе ихтимал.

Иртәнге гимнастика күңеле­геҙҙә ҡәнәғәтләнеү тойғоһон ҡалдырырға тейеш. Хэл Элрод үҙенең тотош донъяға билдәле “Иртә магияһы” тигән китабында, 21 көндө үтеп, 30-сы көнгә барып еткәс, кешелә спорт ме­нән шөғөлләнеү ғәҙәтенең бар­лыҡҡа килеүен дәлилләй. Ошо ваҡыт үтеүгә, организм еңел генә йоҡонан уянасаҡ, иртәнге зарядкаға ҡарашығыҙ ҙа ыңғай яҡҡа үҙгәрәсәк. Был күнекмәләр әүҙем тормош алып барма­ғандар өсөн бигерәк кәрәк. Гимнастика оҙайлылығының ярты сәғәттән артмауы зарур.

Бер стакан һыу эс

Иртәнге күнекмәләрҙе башлар алдынан йөрәк һәм ҡан тамырҙары эшмәкәрлеген яйға һалыу өсөн бер стакан һыу эсергә тәҡдим итә белгестәр. Иртәнге күнекмәләрҙән һуң 20 минут үткәс тамаҡ ялғау яҡшы икән.

Ғөмүмән, тотош донъя табиптары иртән бер стакан һыу эсергә ҡуша. Был газһыҙ минераль йәки ябай, ҡайнатылған, бал, лимон ҡушылған һыу булырға мөмкин. Яҡшы ғәҙәт ашҡаҙан-эсәк юлдары эшмә­кәрлеген көйләй.

Витаминдар тураһында хәстәрлек күр

Тап март-апрель айҙарында организм витаминдарға ҡытлыҡ кисерә. Шуға ла хәлһеҙлек, ары­ғанлыҡ, эшкә ҡыҙыҡһыныуҙың кәмеүен тоябыҙ. Быларҙың ба­рыһы ла организмға витамин­дарҙың етмәүенә бәйле. Тап ошо осорҙа гөлйемеш ярҙамға килер. Уның емеше калий, магний, тимер, марганец, кальций кеүек файҙалы матдәләргә, пек­тиндарға һәм эфир майҙарына бай. Бынан тыш, составында организмдың иммун система­һын нығытыусы Е витамины, һөйәктәрҙең ныҡлығын, ҡандың ойошоусанлығын тәьмин итеүсе К витамины бар. Бигерәк тә С витамины күп. Беҙ, нигеҙҙә, ҡара ҡарағатта С витамины күп тип уйлайбыҙ, ә гөлйемештә ул тағы ла күберәк.

Гөлйемеш ангина, киҙеү, киҫ­кен респиратор вирус инфек­ция­һы һәм ялҡынһыныу про­цес­тарына ҡаршы көрәшергә ярҙам итә. Стенокардия, аритмия, гипертония һәм гипотония кеүек йөрәк-ҡан тамырҙары сис­те­маһы ауырыуҙарын дауа­лау­ҙа төнәтмәһен файҙаланалар.

Бөйөр сирҙәрен, ревматизмды дауалау, шулай уҡ анемиянан, киҙеүҙән түбәндәге төнәтмә ярҙам итә. Уны әҙерләү өсөн бер стакан ҡайнар һыуға ике балғалаҡ киптерелгән һәм ваҡланған емешен һалырға һәм 10 – 15 минут тоторға кәрәк. Артабан уны һөҙөп, көнөнә өс тапҡыр ашағандан һуң эсергә кәңәш итәләр. Иммунитетты нығытыу өсөн ике ҡалаҡ киптерелгән һәм ваҡланған емеште бер стакан һыуҙа бешерергә һәм һөҙөп, көнөнә өс тапҡыр берәр ҡалаҡ эсергә була.

Тән ауырлығына иғтибар ит

Оҙайлы ҡыш буйына күптәр­ҙең тән ауырлығы арта, ә был иһә организмға кире тәьҫир итә. Шуға унан ҡотолоу юлын хәс­тәр­ләргә кәрәк, әммә бының өсөн асығыу йәки ҡәтғи диета тотоу талап ителмәй. Бары көн­дәлек ашау пропорцияһын кә­метеү тураһында хәстәрлек күреү зарур. Һәр көн бер үк ва­ҡытта өс тапҡыр – иртән, төш һәм кисен ашарға тырышығыҙ. Ошо ваҡыт араһында асығыу тояһығыҙ икән, кефир эсергә, алма, кишер ашарға була.

Саф һауала күберәк бул

Саф һауаның кеше организмы өсөн шифаһы баһалап бөт­көһөҙ. Йыш ҡына тап кислород­тың организмға етешмәүе ары­ған­лыҡ, йоҡомһорау сәбәбенә әйләнә. Аҙнаһына өс тапҡыр булһа ла шәп атлау йөрәк-ҡан тамырҙары сирҙәренән ары­нырға, артериаль баҫымды нормала тоторға, иммунитетты нығытырға булышлыҡ итә.

Ата-әсәләр иғтибарына!

Тиҙҙән балаларыбыҙҙың түҙемһеҙлек менән көткән каникул мәле етә. Уларҙың ошо ваҡытты мөмкин     тиклем файҙа менән үткәреүе өсөн бер нисә кәңәш:

1. Зинһар, балаларығыҙ көнө-төнө телефонда ул­тырмаһын, ошо хәлгә күҙ-ҡолаҡ булығыҙ.
2. Ҡыҙҙарығыҙ һәм улда­рығыҙ күберәк саф һауала йөрөһөн һәм ҡояштан һәр кемгә лә бик кәрәкле Д витамины алһын.
3. Яҡшы туҡланһындар. Яҙ көнө былай ҙа кеше организмы витаминдарға ҡытлыҡ кисерә.
4. Яҙғы каникул ваҡы­тында хәүефһеҙлек ҡағи­ҙәләрен үтәү кәрәклеге тураһында аңлатығыҙ.

Айһылыу НИЗАМОВА