Радиожурналистика оҫтаһы

Билдәле журналист, “Башҡортостан дәүләт телерадиоком­панияһы” акционерҙар ойошмаһының генераль директоры урынбаҫары Тәнзилә Үлмәҫбаева күркәм ғүмер байрамын билдәләй. Ошо айҡанлы радиожурналистика маһиры хаҡында бер кәлимә.

Беҙ, Башҡорт дәүләт университеты студенттары, уның етәкселегендә радиожурналистика буйынса практика үттек. Бик ҡыҙыҡлы осор ине был, сөнки студент журналистиканың ҡайһы тармағында эшләүен үҙе билдәләргә тейеш.

Тәүге практикаларымды журналда, гәзиттә үтеп, шул тармаҡҡа тартылып торһам да, уҡытыусылар талабына, уҡытыу програм­маһына ярашлы радиола ла, телевидениела ла үҙебеҙҙе һынап ҡарарға тейеш инек. Тик радиола, һис уйламағанда, бер мәсьәлә килеп тыуҙы – былай һөйләшкәндә яңылыҡты ла, репортажды ла үҙ тауышым менән ҡәҙимгесә һөйләп торам да, микрофон алдына баҫһам, көйләп телмәр тота башлайым, йәғни нин­дәйҙер “уйнау” килеп сыға. Быны бер нисек тә төҙәтеп булмай ҙа ҡуя. Микрофон алдында һөйләү минең өсөн проблема булып китте.

Тәнзилә Абдулла ҡыҙы йәштәр менән эшләй белә, райондарҙан алып ҡайтҡан репортаждарымды хуплап, микрофон алдында ла эшләргә өйрәтергә теләне. Ул ярҙамға коллегаһы, тормош иптәше, Башҡортос­тандың халыҡ артисы Әхәт Мортазинды саҡырҙы. Әхәт Мотаһар улы студияла тауышым менән эшләп ҡараны. Үҙегеҙ аңлайһы­ғыҙҙыр, тауыш – радио өсөн төп ҡорал. Уны бында бер нимә лә алмаштыра алмай. “Тауышың матур, радиоға килешле!” – тине Әхәт ағай, әммә баяғы “көйләү”ҙән ҡотола алмайым бит!

Тәнзилә Абдулла ҡыҙы мине Баймаҡ районында үткән Башҡорт йәштәре көндәренә командировкаға ебәрҙе, унан матур ғына яҙмалар алып ҡайтып, эфирға сығарҙым. Әлшәй районында бер мәктәптә милли байрам ойошторолдо, ул яҙмалар ҙа радио фондына инеп китте.

Һәр репортаждың сценарийы була, уларҙы яҙып, машинкала баҫыусыларға тапшыраһың. Ошоларҙы ҡарап, яҙмаларымды баһалап, Тәнзилә Абдулла ҡыҙы практика буйынса бик матур характеристика яҙып бирҙе һәм былай тине: “Лариса, һин – яҙа торған журналист. Һиңә мотлаҡ баҫма журналистикала эшләргә кәрәк!”

Ул, радиоэфирҙа эшләй алмаҫһың, тип күңелемде төшөрмәне, киреһенсә, иҫ киткес шәп яҙаһың, һиңә яҙыу менән шөғөлләнергә кәрәк, тигән фекерҙе һеңдерҙе. Был – уҡытыусының бик һоҡланыс сифаты! Эйе, хәҙер радиоэфир өсөн минән нимә талап ителгәнен аңлайым, әммә йәш саҡта барыбер микрофон алдында ҡаушау ҙа, режиссерҙар ҙа “төҙәтә” алмаҫлыҡ ҡурҡыу ҙа булғандыр, моғайын. Практика етәксеһенең дөрөҫ йүнәлеш биреүе, сираттағы  практиканттың бер айлыҡ практикаһы үтте, бөттө, тип ҡул һелтәп ҡарамауы хаҡында әйтәм.

Бөгөн дә “Юлдаш” радиоһында бик күп йәштәр һынау үтә, радиожурналистикала ғына түгел, һүҙ менән, тауыш менән эш итеү тармағында ҡанаттарын нығыта. Тәнзилә Абдулла ҡыҙы етәкселегендәге Башҡортос­тандың радиожурналистика тармағы – йәштәр өсөн оло мәктәп. Ул йәштәрҙе ойоштора, эшкә йәлеп итә белә. Бер һөйләмдән, бер эфирҙан йәш белгестең мөмкинлектәрен баһалай.

Тәнзилә Үлмәҫбаеваның йәнә лә бер сифаты – ижади үҫешкә мөмкинлектәр асыу. Ул һәр ҡыҙыҡлы, фәһемле, заманса яңы проектҡа юл яра белә. Оҙаҡ уйлап, аҙаҡ ҡарарбыҙ тип әйтмәй, киреһенсә,  әйҙәгеҙ, эшләгеҙ, ти. Ул – үҙ эшенең профессионалы, радиожурналистика нигеҙҙәренә таянып, яңы алымдарҙы эфирға алып сығыуға булышлыҡ итә. Йылдар буйына тупланған тәжрибәһе яңы эштең килеп сығыу-сыҡмауын шунда уҡ тойомларға мөмкинлек бирә. Шул уҡ ваҡытта уның ҡәтғи рәүештә “юҡ” тип әйткән саҡтарын да ишеткәнем бар: ил, ер, халыҡ мәнфәғәтендәге һорауҙарҙа ул икеләнмәй.

Шәхсән тағы бер рәхмәтемде әйтеп үткем килә. Беҙ Донецк Халыҡ Республикаһы балаларына “Аҡбуҙат” журналының махсус һанын әҙерләнек. Исем туйына ҡыҫҡа, әммә йөкмәткеле видеояҙма кәрәк ине. Видеояҙманың проекты бар, һүрәттәре лә, ә бына тауыш яҙҙырыу өсөн студия кәрәк, йәғни тауыштың сифаты юғары булырға тейеш. Таныштарҙан ярҙам һораным, булмай, тинеләр. Тәнзилә Абдулла ҡыҙына мәрәжәғәт иттем. Ул ниндәй тексты күпме ваҡыт эсендә уҡырға кәрәк, тип кенә һораны. Ватсаптан 20-30 секундлыҡ тексты һалдым һәм ике сәғәт эсендә дүрт төр вариантта яҙма алдым! Бында уҡытыусымдың ярҙамсыллығын да, профессиональ мөнәсәбәтен дә күрәм. Ә ул видеояҙма шул тиклем уңышлы килеп сыҡты: Түбәнге Новгород, Сочи, Мәскәү ҡалаларын­дағы коллегаларымды, етди, һығылып бармаҫ ир-егеттәрҙе илатты.

Тәнзилә Абдулла ҡыҙы хаҡында тағы ла бер фекеремде еткергем килә.  Ул Әхәт Мотаһар улы менән бәхилләшкәндә тыуҙы. Бер ҡараһаң, барыһы ла уны йыуатырға тейеш кеүек ине. Ә ул эстән һыҙланһа ла, көс туплап, иренең эшмәкәрлегенә, тормош иптәше булараҡ кешелек сифаттарына юғары баһа биреп сығыш яһаны. Уның эшен дауам итергә, балалары менән бергә рухына тап төшөрмәҫкә вәғәҙә биргәндә, көслө рухлы ҡатындың ҙур ҡайғынан Һомайғоштай терелеп, үҙенә йыуатыу эҙләүен түгел, үҙе башҡаларҙы йыуатыр юғарылыҡта булыуын күрҙем. Уның был һүҙҙәренән һуң минең дә арҡам төҙәйеп китте, Әхәт Мортазинды юғалтыу ҡайғыһына өмөт нуры үрелде. Балалары, эше ҡалған, артабан да уның исеме мәңгеләштереләсәк. Бына шундай ҡатын­дары, эшенең маһирҙары, шәхестәре менән көслө лә инде халҡыбыҙ!

Лариса АБДУЛЛИНА